spuści(daw.) — ześlij (archaiczna forma trybu rozkazującego z końcówką na -i/-y).

Kiryjelejzon(z gr.) — Kyrie eleison: Panie, zmiłuj się.

dzieła(daw.) — dla.

bożyc— syn Boży. Sens całej linijki: ze względu na tego, który cię ochrzcił, Synu Boży.

jąż(daw.) — którą.

jegoż(daw.) — którego.

przebyt(daw.) — przebywanie.

Adamie…— ta strofa pieśni została dopisana później.

domieściż(daw.) — doprowadź do miejsca.

Twórca— tu: Stwórcy.

bojara. bojarzyn— rycerz, szlachcic rosyjski, wołoski lub litewski.

mostem— pokotem.

berdysz— szeroki topór na długim drzewcu.

kniaź— książę.

przywodził— dziś popr.: przewodził, dowodził.

drzewa— kopie.

witeź(daw.) — rycerz.

nowak(daw.) — człowiek „nowy”, niedoświadczony.

oksza— rodzaj topora bojowego.

kierz(daw.) — krzak.

któren— dziś popr.: który.

odwalić(daw.) — odciąć.

Paszko (Paweł) z Biskupic, zwany Złodziej— rycerz, uczestnik bitwy pod Grunwaldem.

tedy(daw.) — więc, zatem.

przedchorągiewny(daw.) — rycerz walczący w pierwszej linii, przed sztandarem chorągwi.

Zyndram z Maszkowic— (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia.

Zawisza Czarny z Garbowa— (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego.

bitny— waleczny.

przesadzać— starać się przewyższyć.

rozgorzały— rozpalony, przen. ogarnięty entuzjazmem a. szałem bojowym.

Christ ist erstanden(niem.) — Chrystus zmartwychwstał.

Marcin (Marcisz) z Wrocimowic— (zm. 1442) – polski rycerz niemieckiego pochodzenia, starosta łowicki.

skrzęt(daw.) — zamęt.

składały— tu: stanowiły.

włodyka— rycerz, zwłaszcza niemajętny lub bez pełni praw stanowych.

rohatyna(z ukr.) — włócznia z grotem zaopatrzonym w hak, aby po wbiciu trudniej ją było wyciągnąć.

kmieć— zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo.

jąć(daw.) — zacząć.

cugle— wodze.

wraz(daw.) — zaraz.

w obieży(daw.) — w niebezpieczeństwie.

zali(daw.) — czy.

W tej chwili sam król uderzył go ostrzem w odkryte czoło i własną ręką zabić go raczył— niedokładny cytat z Kroniki Jana Długosza, z której Sienkiewicz korzystał, opisując bitwę pod Grunwaldem.

jaka(daw.) — rodzaj okrycia wierzchniego.

Herum(niem.) — zawracać!

kopnąć się— szybko podążyć.

zapamiętanie— intensywne skupienie na czymś.

ścigły(daw.) — szybki.

koło— tu: okrążenie.

zawrzeć się(daw.) — zamknąć się.

pierzchać— uciekać.

Attyla— (406–453), wódz Hunów, twórca rozległego imperium, wielokrotnie najeżdżał Rzymian. Ze względu na okrucieństwo zyskał przydomek „bicza Bożego”.

Karol Młot— (686–741) majordom (odpowiednik marszałka dworu, a w istocie faktyczny władca) państwa Franków. Zwyciężył Saracenów w bitwie pod Poitiers (732), co powstrzymało ich ekspansję na Galię.

mizerykordia— (od łac. misericordiaczyli miłosierdzie), krótki, wąski sztylet do dobijania rannych.

naszyjnik— tu: osłaniający szyję element zbroi.

odjąć się(daw.) — umknąć a. uniknąć czegoś.

wielki komtur— w zakonie krzyżackim zastępca wielkiego mistrza.

onym(daw.) — tym.

boisko— środkowa część stodoły, gdzie młócono zboże.

uznojony(daw.) — zmęczony, strudzony.