widomy(daw.) — widoczny.

jutrznia— pierwsza część katolickiej liturgii godzin (cyklu codziennych modlitw obowiązkowych dla osób ze święceniami duchownymi) odmawiana o wschodzie słońca.

kościej(daw.) — szkielet.

krucyfiks— krzyż z przybitą postacią Chrystusa, od łac. crucifixus: ukrzyżowany.

mizerykordia— (od łac. misericordiaczyli miłosierdzie), krótki, wąski sztylet do dobijania rannych.

włosiennica— szorstkie ubranie, noszone na gołe ciało w celach pokutnych.

powrósło(daw.) — powróz, gruby sznur.

podać się w tył(daw.) — pochylić się w tył.

znać— poznać, widać.

jąć(daw.) — zacząć.

rzezać(daw.) — zabijać, zarżnąć.

dżdżu(daw.) — deszczu.

czatownik(daw.) — wartownik lub zwiadowca.

czeladź— służba.

wądół— wąwóz.

przezpiecznie(daw.) — bezpiecznie.

zali(daw.) — czy.

oksza(daw.) — rodzaj topora bojowego.

duszny— tu: dotyczący duszy.

tężeć— zastygać.

zawieść(daw.) — zaprowadzić.

brzemię— ciężar.

opat— przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym.

zaprzeć się— zaprzeczyć czemuś, nie przyznać się do czegoś.

borowy— gajowy, leśnik.

pogrześć— pogrzebać, pochować.

wybrać— tu: wykopać.

folgować(daw.) — traktować łagodniej.

nie masz(daw.) — nie ma.

kmieć— zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo.

gądek(daw.) — grajek, muzyk, od „gędźba”: muzyka.

widomie(daw.) — widocznie.

martwica— tu: śmierć, upiór.

oboje księstwo— Janusz I Mazowiecki i Anna Danuta.

Ziemowit IV— (ok. 1352–1426) książę płocki, prowadzący samodzielną politykę zagraniczną, długo występował jako przeciwnik Jagiełły, dał się poznać jako dobry administrator.

poniechać czegoś(daw.) — zrezygnować z czegoś.

rozkiełznać— zdjąć uprząż.

łacno(daw.) — łatwo.

smolarz— człowiek trudniący się wytwarzaniem smoły, dziegciu i węgla drzewnego.

chorzeć— dziś popr.: chorować.

zabaczyć(daw.) — zapomnieć.

wezgłowie— część posłania, gdzie kładzie się głowę.

któren— dziś popr.: który.

maić(daw.) — ozdabiać kwiatami.

sen nieprzespany— metafora śmierci, użyta w trenie VII Jana Kochanowskiego.

kosztur— dziś popr.: kostur.

komża— szata liturgiczna krótsza od alby.

nałęczka(daw.) — chusta służąca jako przepaska na głowę.

przetowłosy(daw.) — jasnowłosy.

wezgłowie— część posłania, gdzie kładzie się głowę.

jąć(daw.) — zacząć.

czeladź— służba.

zapaska— rodzaj dekoracyjnego fartucha.

Kościej— szkielet, personifikacja śmierci.

wymawiać(daw.) — czynić wymówki, wypominać.

atoli(daw.) — jednak.

Requiem aeternam(łac.) — wieczne odpoczywanie.

umajony— ozdobiony kwiatami.

jutrznia— jedna z godzin liturgicznych (codziennych modlitw obowiązkowych dla osób ze święceniami duchownymi), przypadająca na świt.

niewiasta— tu: żona.

grzywna— śrdw. jednostka płatnicza, o wartości pół funta złota lub srebra.

Ziemowit IV— (ok. 1352–1426) książę płocki, prowadzący samodzielną politykę zagraniczną, długo występował jako przeciwnik Jagiełły, dał się poznać jako dobry administrator.

glejt(daw.) — list żelazny, dokument wystawiany przez władzę, zapewniający swobodę poruszania się po podlegającym jej terenie.

komtur— zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.

wżdy(daw.) — jednak, przecież.

sprawić się(daw.) — postąpić.

tężeć— wzmacniać się.

wartkość(daw.) — szybkośc, gwałtowność.

przeszły w stan folgi— sens: osłabiły się.

przyzba— wał ziemny otaczający podmurówkę domu.

zapamiętać się— zamyślić się bądź zająć się czymś, zapominając o wszystkim innym.

frasunek(daw.) — smutek.

skapieć(daw.) — umrzeć.

Żmudź— historyczna nazwa tzw. Dolnej Litwy, nizinna kraina geograficzna i region administracyjny.

minstrel— dworski śpiewak, recytator i autor poezji.

lutnia(muz.) — instrument strunowy szarpany.

zmorzony— zmęczony.

niewywczas(daw.) — niewygoda.

rzeźwy— tu: energiczny.

komtur— zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.

gorze(ze starop. gorzeć: palić się) — biada, nieszczęście, niebezpieczeństwo.

przepomnieć(daw.) — zapomnieć.

glejt(daw.) — list żelazny, dokument wystawiany przez władzę, zapewniający swobodę poruszania się po podlegającym jej terenie.

nie nastają tam na jego szyję?— sens: nie chcą go zabić?

kapituła— rada sprawująca władzę w zakonie.

Flandria— region rozciągający się wzdłuż wybrzeży Morza Północnego na terenie Belgii, Francji i Holandii.

Geldria— prowincja Holandii położona pomiędzy rzekami IJssel, Moza i Ren.

Burgundia— region w centralnej Francji.

przecz(daw.) — dlaczego.

jeno(daw.) — tylko.

Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim— (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.

tedy(daw.) — więc, zatem.

św. Jerzy— męczennik z III–IV w., patron rycerzy.

Władysław II Jagiełło— (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król Polski od małżeństwa z Jadwigą (1386). Dwukrotnie ochrzczony (przez matkę Juliannę w obrządku wschodnim i przez biskupów polskich przed ślubem w obrządku łacińskim), osobiście dowodził w bitwie pod Grunwaldem.

wymiarkować(daw.) — zorientować się.

Żmudź— historyczna nazwa tzw. Dolnej Litwy, nizinna kraina geograficzna i region administracyjny.

kapituła— rada sprawująca władzę w zakonie.

szranki(daw.) — drewniane ogrodzenie placu, na którym odbywał się turniej rycerski, przen. sam turniej.

ująć— zjednać.

Maurowie— w średniowieczu: określenie muzułmanów zamieszkujących na terenie dzisiejszej Hiszpanii.

przywtarzam(daw.) — wtóruję, zgadzam się.

iść o lepszą(daw.) — starać się wykazać przewagę.

cnić się(daw.) — tęsknić za czymś, martwić się, nudzić.

przeto(daw.) — więc, zatem.

przepomnieć(daw.) — zapomnieć.

do dnia(daw.) — świtem.

wymawiać(daw.) — czynić wymówki, wypominać.

komtur— zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.

knecht— żołnierz piechoty niemieckiej.

orężny(daw.) — uzbrojony.

jeno(daw.) — tylko.

wżdy(daw.) — jednak, przecież.

pod wodę(daw.) — pod prąd.

przezpiecznie(daw.) — bezpiecznie.

wedle(daw.) — obok.

starunek(daw.) — staranie, opieka.

zapamiętać się— zamyślić się a. zająć się czymś, zapominając o wszystkim innym.

rada(daw.) — chętnie.

cytra(muz.) — instrument strunowy szarpany z płaskim pudłem rezonansowym.

skroś jakiej przyczyny(daw.) — dlaczego.

siła(daw.) — wiele.

opat— przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym.

księstwo— Janusz I Starszy i Anna Danuta.