przeto(daw.) — więc, zatem.

przygodzić się(daw.) — przydarzyć się.

niełacno(daw.) — niełatwo, trudno.

nieszporny— tu: poważny, dostojny; nieszpory— przedostatnia, wieczorna część liturgii godzin, to jest cyklu codziennych modlitw obowiązkowych dla osób ze święceniami duchownymi.

cnić się(daw.) — tęsknić za czymś, martwić się, nudzić.

spłonić się(daw.) — zaczerwienić się.

Zawisza Czarny z Garbowa— (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego.

Jan Farurej z Garbowa— rycerz, brat Zawiszy Czarnego.

Mikołaj Powała z Taczewa— (ok. 1380–ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem.

Paszko (Paweł) z Biskupic, zwany Złodziej— rycerz, uczestnik bitwy pod Grunwaldem.

Władysław II Jagiełło— (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król Polski od małżeństwa z Jadwigą (1386). Dwukrotnie ochrzczony (przez matkę Juliannę w obrządku wschodnim i przez biskupów polskich przed ślubem w obrządku łacińskim), osobiście dowodził w bitwie pod Grunwaldem.

Władysław Opolczyk— (ok. 1330–1401), książę opolski, lennik czeski, stronnik dynastii Andegawenów, zastawił Krzyżakom zamek w Złotoryi, co stało się dla nich uzasadnieniem do zawłaszczania terytoriów Polski.

ziemia dobrzyńska— obszar na wschód od Torunia, zagarnięty przez Krzyżaków wskutek bezprawnej umowy z księciem Władysławem Opolczykiem.

Konrad von Jungingen— 1355–1407, wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1393-1407, zręczny polityk, umiejętnie rozgrywający konflikty między książętami litewskimi.

Żmudź— historyczna nazwa tzw. Dolnej Litwy, nizinna kraina geograficzna i region administracyjny.

Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim— (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.

obiecnijcie— dziś popr.: obiecajcie.

siła(daw.) — wiele.

rajca— radca, doradca.

zdurzyć(daw.) — oszukać.

stolec(daw.) — tron.

wżdy(daw.) — jednak, przecież.

komtur— zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.

kmieć— zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo.

wypierać się czegoś— zaprzeczać czemuś.

Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim— (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.

szranki(daw.) — drewniane ogrodzenie placu, na którym odbywał się turniej rycerski, przen. sam turniej.

gładko— tu: łatwo.

nieudałych— dziś popr.: nieudanych.

Mikołaj Powała z Taczewa— (ok. 1380–ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem.

tęższy(daw.) — silniejszy.

grabia— dziś: hrabia.

grzywna— śrdw. jednostka płatnicza, o wartości pół funta złota lub srebra.

wstrzymaća. strzymać, strzymać(daw.) — tu: wystarczyć.

przydać(daw.) — dodać.

żywie— dziś popr.: żyje.

przezpiecznie(daw.) — bezpiecznie.

zali(daw.) — czy.

Zyndram z Maszkowic— (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia.

przyczynić się za kimś— wstawić się za kimś.

kniaź(daw.) — książę.

zajrzeća. zaźrzeć(daw.) — zazdrościć.

jeno(daw.) — tylko.

podufałość(daw.) — zaufanie, przyjaźń.

bojarzyna. bojar— rycerz, szlachcic ruski, wołoski lub litewski.

zajrzeć(daw.) — zazdrościć.

komtur— zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.

kwaśny— tu: niezadowolony.

pono(daw.) — ponoć, podobno.

żywie— dziś popr.: żyje.

przeznać— dziś popr.: poznać.

powściągnąć(daw.) — powstrzymać.

podziwienie— dziś popr.: podziw.

karby(daw.) — dyscyplina.

prawo lenne— prawo regulujące stosunki między suzerenem a wasalem, z reguły oparte na nadawaniu ziemi w zamian za służbę.

kmieć— zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo.

przyrodzony— wrodzony, naturalny.

Konrad von Jungingen— 1355–1407, wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1393-1407, zręczny polityk, umiejętnie rozgrywający konflikty między książętami litewskimi.

prorocze słowa— proroctwo św. Brygidy Szwedzkiej (1303-1373), świętej, wizjonerki i pisarki, założycielki zakonu brygidek.

utwierdzić(daw.) — ustanowić.

błąd(daw.) — tu: pogaństwo.

ochromieć(daw.) — okuleć.

racjom— prawdop. winno być: rajcom, czyli doradcom.

Saraceni— Arabowie, muzułmanie, przen. poganie; w czasie opisywanym w powieści w Hiszpanii trwała rekonkwista, to jest odbijanie ziem zajętych przez Saracenów.

zawłóczyć się(daw.) — zasłaniać się.

duszny— tu: dotyczący duszy.

krotofilaa. krotochwila— żart.

małmazja— słodkie wino greckie.

ochromieć(daw.) — okuleć.

szkuta— płaskodenny statek rzeczny.

Zyndram z Maszkowic— (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia.

Mikołaj Powała z Taczewa— (ok. 1380–ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem.

Nogat— wschodnie ujście Wisły.

przeźroczy— dziś popr.: przeźroczysty.

mularz— dziś: murarz.

widzi mi się— wydaje mi się.

pałąkowaty— (o nogach) wykrzywiony; częsta przypadłość ludzi spędzających dużo czasu na koniu.

w równi— na równinie.

obstać, stać— wystarczyć.

prezbiterium— część kościoła, w której znajduje się ołtarz.

nierad(daw.) — niezadowolony.

wielki szpitalnik— urzędnik opiekujący się szpitalami w zakonie krzyżackim, jednocześnie komtur elbląski.

wielki szatny— w zakonie krzyżackim urzędnik zajmujący się składami odzieży, a także pancerzami i zbrojownią.

mały komtur— wicekomtur, zastępca komtura.

w Prusiech— dziś popr.: w Prusach.

rycerz rozbójnik(niem. Raubritter)— rycerz utrzymujący się z rabunku.

podmawiać(daw.) — namawiać, podjudzać.

Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim— (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.

Ragneta— obecnie Nieman w obwodzie kaliningradzkim; w r. 1289 krzyżacy zbudowali tam zamek.

szranki(daw.) — drewniane ogrodzenie placu, na którym odbywał się turniej rycerski, przen. sam turniej.

wziętość(daw.) — popularność.

mistrzów(daw.) — mistrzowy, mistrza.

krępy— niski i mocno zbudowany.

pałąkowaty— (o nogach) wykrzywiony (częsta przypadłość ludzi spędzających dużo czasu na koniu).

krotofilnik(daw.) — żartowniś.

przymówić— zagadnąć złośliwie.

lamus— budynek gospodarczy, składzik.

pomawiać— posądzać.

Vorburg(niem.) — podzamcze.

utwierdzenie(daw.) — umocnienie.

szychta(daw.) — tu: warstwa, stos.

lazaret— szpital wojskowy bądź przytułek.

wedle(daw.) — obok.

czeladź— służba.

młynówka— potok, przeważnie sztuczny, napędzający młyn wodny.