sforny— tu: walczący w szyku.

odyniec— samiec dzika.

wymiarkować— tu: wywnioskować.

czata(daw.) — straż.

wykrot— dziura w ziemi po wyrwanym z korzeniami drzewie.

kowanie— dziś popr.: kucie.

wieść(daw.) — prowadzić.

włodyka— rycerz, zwłaszcza niemajętny lub bez pełni praw stanowych.

bojara. bojarzyn— szlachcic ruski, wołoski a. litewski.

wedle(daw.) — obok.

Anna Danuta— (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii).

Bi den rôsen er wol mac tandaradei!/ merken wa mir'z houbet lac…— pieśń autorstwa Walthera von der Vogelweide, (1170–1230). W przekładzie Leopolda Staffa powyższy fragment brzmi: [Śmiałby się może/ Ktoby czasem/ Przechodził i przystanął tam]/ Zaraz by po różach zgadł/ Tandaradei!/ Mej leżącej głowy ślad.

berdysz— szeroki topór na długim drzewcu.

krzepko(daw.) — mocno.

mierzyna. mierzynek— koń niewielkiego wzrostu.

krzeczot— ptak drapieżny podobny do sokoła.

dziryt— włócznia.

jąća. imać(daw.) — chwycić.

włodyka— rycerz, zwłaszcza niemajętny lub bez pełni praw stanowych.

chojar(daw.) — wysokie drzewo iglaste.

berdysz— szeroki topór na długim drzewcu.

przyjść do sprawy(daw.) — sprawić, czyli wyrównać szyk.

sforny(daw.) — uporządkowany.

przeważną— dziś popr.: przeważającą.

kropierz— długa kapa osłaniająca konia.

dzierżyć(daw.) — trzymać, tu: sprawować.

olsnąć(daw.) — oślepnąć.

związać się(daw.) — chwycić, jak w walce zapaśniczej.

mizerykordia— (od łac. misericordiaczyli miłosierdzie), krótki, wąski sztylet do dobijania rannych.

ścigły(daw.) — szybki.

stajea. stajanie— dawna miara odległości, etymologicznie: dystans, po przebiegnięciu którego koń musi się zatrzymać.

rajtar(z niem. Ritter— jeździec), żołnierz konny.

jeno(daw.) — tylko.

ulgnąć(daw.) — ugrzęznąć.

ruczaj(daw.) — strumyk.

knecht— żołnierz piechoty niemieckiej.

Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim— (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.

grześć— dziś popr.: grzebać.

włodyka— rycerz, zwłaszcza niemajętny lub bez pełni praw stanowych.

pierzchać(daw.) — uciekać.

kniaź— książę.

szczuka— szczupak.

zali(daw.) — czy.

mycka— mała, okrągła czapka.

Saracenów— tu ogólnie: pogan. Saraceni— Arabowie, muzułmanie, przen. poganie; w czasie opisywanym w powieści w Hiszpanii trwała rekonkwista, to jest odbijanie ziem zajętych przez Saracenów.

mizerykordia— (od łac. misericordiaczyli miłosierdzie), krótki, wąski sztylet do dobijania rannych.

bronić— tu: zabraniać.

w lot— szybko.

Geldria— prowincja Holandii położona pomiędzy rzekami IJssel, Moza i Ren.

św. Jerzy— męczennik z III–IV w., patron rycerzy.

wraz— tu: zaraz.

starościc(daw.) — syn starosty.

upowszechnion— dziś popr.: rozpowszechniony.

niepomiernie(daw.) — bardzo.

któren— dziś popr.: który.

komtur— zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.

glejt(daw.) — list żelazny, dokument wystawiany przez władzę, zapewniający swobodę poruszania się po podlegającym jej terenie.

łyko— włóknista tkanka roślinna przewodząca wodę.

jąć(daw.) — zacząć.

członki— kończyny.

folga(daw.) — tu: ulga.

pokrzepić— wzmocnić.

synowie Beliala— przen. poganie; Beliala. Baal— bożek pogański wspominany w Starym Testamencie.

na leśne jabłko— dziś: na kwaśne jabłko.

powsinoga(daw.) — włóczęga.

baczyć(daw.) — patrzeć, uważać, zwracać uwagę.

łgać(daw.) — kłamać.

bukłak— skórzany worek do przewożenia płynów.

kwarta— dawna miara objętości, zwykle ok. 1 litra.

oddziele— dziś popr.: oddziale.

kumys— napój alkoholowy ze sfermentowanego mleka, najczęściej mleka klaczy.

skomoroch(daw.) — wędrowny śpiewak, zwł. słowiański.

żywo(daw.) — szybko.

komturia— jednostka administracyjna w zakonie krzyżackim.

bez przestanku(daw.) — bez przerwy.

zali(daw.) — czy.

jeno(daw.) — tylko.

branka(daw.) — porwana kobieta.

Anna Danuta— (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii).

siła(daw.) — wiele.

komtur— zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.

nie stawać(daw.) — nie starczyć.

gorze(ze starop. gorzeć: palić się) — biada, nieszczęście, niebezpieczeństwo.

prawić(daw.) — mówić.

prawy(daw.) — prawdziwy.

przezpieczny(daw.) — bezpieczny.

chycić— dziś popr.: chwycić.

wył— domyślnie: w piekle.

świętokupstwo— symonia, sprzedaż godności i sakramentów kościelnych; tu mowa o sprzedaży relikwii.

wskróś tej przyczyny(daw.) — dlatego, z tej przyczyny.

onej(daw.) — tej.

pewnikiem(daw.) — na pewno.

wymiarkować(daw.) — wywnioskować.

przeto(daw.) — więc, zatem.

Geldria— prowincja Holandii położona pomiędzy rzekami IJssel, Moza i Ren.

któren— dziś popr.: który.

opatrzyć(daw.) — przygotować, zaopatrzyć.

kolczuga— zbroja wykonana z metalowych kółek.

nie pogrzebione— dziś popr.: niepogrzebane.

jąć(daw.) — zacząć.

wyciski— odciski, ślady.

baczyć(daw.) — patrzeć, uważać, zwracać uwagę.

jeno(daw.) — tylko.

Arnoldów(daw.) — Arnoldowy, Arnolda.

łacno(daw.) — łatwo.

któren— dziś popr.: który.

wyszlakować(daw.) — wytropić.

godnie(daw.) — porządnie, solidnie.

nie masz(daw.) — nie ma.

zatajony(daw.) — przyczajony, ukryty.

kiścień— rodzaj broni obuchowej składającej się z drzewca, łańcucha i umieszczonej na jego końcu kuli; często (jak w tym przypadku) błędne określenie broni podobnej do maczugi z nabijaną czymś twardym główką.

nie lza im(daw.) — nie mogą.

komtur— zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.

żywie— dziś popr.: żyje.

dufać(daw.) — ufać, zwł. nadmiernie.

zabaczyć(daw.) — zapomnieć.

Mikołaj Powała z Taczewa— (ok. 1380–ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem.

Paszko (Paweł) z Biskupic, zwany Złodziej— rycerz, uczestnik bitwy pod Grunwaldem.

Zyndram z Maszkowic— (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia.

ułomek(daw.) — słabeusz.

przezpieczny(daw.) — bezpieczny.

miast(daw.) — zamiast.

powsinoga(daw.) — włóczęga.

tedy(daw.) — więc, zatem.

łacno(daw.) — łatwo.

zataić(daw.) — przyczaić, ukryć.