rzewliwy(daw.) — smutny, pobudzający do płaczu.

wskróś tej przyczyny(daw.) — z tego powodu.

najtęższy(daw.) — najsilniejszy.

przezpiecznie(daw.) — bezpiecznie.

krzywdować się(daw.) — czuć się pokrzywdzonym.

żywie— dziś popr.: żyje.

pewnikiem(daw.) — na pewno.

siła(daw.) — wielu.

któren— dziś popr.: który.

szranki— ogrodzenie placu turniejowego a. miejsca pojedynku, przenośnie: sam turniej rycerski.

zgoła(daw.) — całkiem.

pacholę(daw.) — dziecko.

posędzieleć(daw.) — posiwieć.

Zawisza Czarny z Garbowa— (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego.

Mikołaj Powała z Taczewa— (ok. 1380–ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem.

Paszko (Paweł) z Biskupic, zwany Złodziej— rycerz, uczestnik bitwy pod Grunwaldem.

pouchwałość— właśc. poufałość: zażyłość, przyjaźń.

przezpiecznie(daw.) — bezpiecznie.

zali(daw.) — czy.

na hak (…) przywieść(daw.) — złapać, poskromić, jak psa łańcuchowego.

zasromać(daw.) — zawstydzić.

zachowanie(daw.) — poważanie, cześć, szacunek.

uręczać— dziś popr.: ręczyć, zaręczać.

Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim— (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.

zafrasować się(daw.) — zmartwić się.

Żmudź— historyczna nazwa tzw. Dolnej Litwy, nizinna kraina geograficzna i region administracyjny.

komtur— zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.

tedy(daw.) — więc.

wielki szpitalnik— u krzyżaków zwierzchnik nad szpitalami zakonnymi, a zarazem komtur elbląski.

pochopny— działający szybko i w nieprzemyślany sposób.

przez(daw.) — bez.

jąć(daw.) — zacząć.

sporzej(daw.) — tu: łatwiej, lepiej.

ostać— dziś popr.: zostać.

nawidzieć(daw.) — lubić, kochać.

rania— dziś popr.: rana.

jagody(daw.) — policzki.

tyla— dziś popr.: tyle.

k'sobie(daw.) — do siebie.

pątlik— siatka do podtrzymywania włosów.

łacniej(daw.) — łatwiej.

wedle(daw.) — według.

list żelaznya. glejt— dokument wystawiony przez władze, dający posiadaczowi prawo do swobodnego poruszania się po danym terenie.

wielki szpitalnik— urzędnik zarządzający krzyżackimi szpitalami, a jednocześnie komtur elbląski.

komturia— jednostka administracyjna w zakonie krzyżackim.

Kazimierz Wielki— (1310–1370), ostatni król Polski z dynastii Piastów (od 1333), znacząco poprawił sytuację gospodarczą kraju i standardy cywilizacyjne.

czerstwość(daw.) — zdrowie, siła.

bisior— cienka i kosztowna tkanina, jedwab morski.

zachowanie(daw.) — poważanie, cześć, szacunek.

krzywdować się— czuć się krzywdzonym.

nie żywie— dziś popr.: nie żyje.

nieprzezpieczny(daw.) — niebezpieczny.

toporzysko— rękojeść od topora a. siekiery.

chycić— dziś popr.: chwycić.

w rzeczy(daw.) — w rzeczywistości, naprawdę.

wielgolud— dziś popr.: wielkolud.

stępak— silny i powolny koń, także: koń idący stępa.

staje, stajanie— dawna miara długości (odległość, po przebiegnięciu której koń musiał się zatrzymać).

legenda o Walgierzu Wdałym— (tj. pięknym) wzięta przez Sienkiewicza z Kroniki Wielkopolskiej (XIV/XV w.), oparta na zachodnioeuropejskim eposie o Walterze i Helgundzie, opowiedziana przez Sienkiewicza w rozdz. 3 tomu I.

Mikołaj Powała z Taczewa— (ok. 1380–ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem.

piechtą— dziś popr.: piechotą.

chudzina— biedak.

żywo(daw.) — szybko.

kaleta— skórzany woreczek na pieniądze bądź drobiazgi.

skórznie(daw.) — wysokie, skórzane buty.

jąć(daw.) — zacząć.

krzepki— mocny.

starunrk(daw.) — staranie, opieka.

siła(daw.) — wiele.

wezwyczaić się— przyzwyczaić się.

tur— wymarły dziki ssak z rzędu parzystokopytnych.

Zawisza Czarny z Garbowa— (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego.

iście(daw.) — całkiem, rzeczywiście, naprawdę.

obrzezać— tu: uciąć.

uznać— tu: poznać.

wyprzeć się— zaprzeczyć, nie przyznać się.

Janusz I Starszy (Warszawski)— (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły.

Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim— (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.

kniaź— książę.

zmóc(daw.) — pokonać.

zbożny(daw.) — pobożny, dobry, szlachetny.

okiełznać(daw.) — pohamować, powstrzymać.

przemoc— tu: sroga i niechciana władza.

rodzony— brat.

nogawice(daw.) — spodnie.

Żmudź— historyczna nazwa tzw. Dolnej Litwy, nizinna kraina geograficzna i region administracyjny.

możną— tu: potężną.

któren— dziś popr.: który.

Sambia— kraina historyczna w Prusach, obecnie obwód kaliningradzki.

szranki— ogrodzenie placu turniejowego, przen. sam turniej.

popręg— rzemień podtrzymujący siodło.

łacno(daw.) — łatwo.

glewia— broń drzewcowa z grotem w formie jednosiecznego noża.

surowie— dziś popr.: surowo.

komtur— zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.

duchem(daw.) — szybko.

nie wyjmując(daw.) — nie wykluczając.

niedojda(daw.) — tu: niedorozwinięta.

prawy(daw.) — prawdziwy.

iście(daw.) — rzeczywiście.

jeno(daw.) — tylko.

odjąć(daw.) — zabrać.

sklep(daw.) — piwnica.

congressus(łac.) — zjazd.

wprzód(daw.) — najpierw.

gardło wziąć— zabić.

śluzy, ślozy(daw.) — łzy.

mniemać— sądzić, uważać.

zamorzyć(daw.) — zabić.

nie omieszkać(daw.) — nie zrezygnować z czegoś, nie przepuścić okazji.

nie przystoi(daw.) — nie wypada.

upamiętać się— dziś popr.: opamiętać się.

synod— zebranie duchowieństwa i świeckich radzące w sprawach kościelnych.

przezpiecznie(daw.) — bezpiecznie.

congressus(łac.) — zjazd.

podufałość(daw.) — poufałość, zaufanie, przyjaźń.

wygotować(daw.) — przygotować.

zbożny(daw.) — pobożny, dobry, szlachetny.

jąć(daw.) — zacząć.

krucyfiks— krzyż z przybitą postacią Chrystusa, od łac. crucifixus: ukrzyżowany.

wywieść(daw.) — wyprowadzić.

karbowy(daw.) — osoba pilnująca pracy chłopów.

kmieć— zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo.

drzewiej(daw.) — dawniej.

wraz(daw.) — naraz, nagle, jednocześnie.

krucyfiks— krzyż z przybitą postacią Chrystusa, od łac. crucifixus: ukrzyżowany.

Zostawować— dziś popr.: zostawiać.

na hak przywieść(daw.) — złapać, poskromić, jak psa łańcuchowego.