boisko— tu: plac boju.
Janusz I Starszy (Warszawski)— (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły.
Anna Danuta— (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii).
chycić— dziś popr.: chwycić.
zali(daw.) — czy.
tedy(daw.) — więc, zatem.
jeno(daw.) — tylko.
uradzać(daw.) — radzić, rozmawiać.
onej(daw.) — tej.
truchła(daw.) — trumna.
kasztel(daw.) — zameczek, niewielka twierdza.
zadżgali— dziś popr.: zadźgali.
wolej(daw.) — lepiej.
pątlik— siatka do podtrzymywania włosów.
Janusz I Starszy (Warszawski)— (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły.
wedle(daw.) — według.
nie był w możności(daw.) — nie miał władzy.
pierwej(daw.) — wcześniej.
kajać się— tu: wyrażać żal za grzechy.
Anna Danuta— (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii).
krużganek— zadaszenie z kolumnadą obiegające budynek bądź jego wewnętrzny dziedziniec.
czeladź(daw.) — służba.
wykusz— część budynku wystająca z fasady a zaczynająca się na pewnej wysokości nad ziemią.
potnieć— dziś: pocić się.
ozwać się(daw.) — odezwać się.
szranki— ogrodzenie placu, na którym odbywał się turniej rycerski a. pojedynek.
jagody(daw.) — policzki.
szmelcowanie— metoda konserwacji metalu, polega na kilkakrotnym pokryciu go olejem jadalnym i każdorazowo wypaleniu. Powstaje wówczas twarda, szklista powłoka.
Fryza. Fryzyjczyk— mieszkaniec Fryzji, krainy nad Morzem Północnym, obecnie stanowiącej pogranicze Niemiec, Danii i Holandii.
skórznie(daw.) — wysokie, skórzane buty.
zadni(daw.) — tylny.
tępa podkowa— autentyczny herb: złoty krzyż pod białą podkową na niebieskim tle.
toporzysko— drewniana rękojeść topora a. siekiery.
następować(daw.) — atakować.
nasamprzóda. najsamprzód(daw.) — najpierw.
paliców— dziś popr.: palców.
zdarzyć— tu: obdarzyć.
chmyz(daw.) — słabeusz (często stosowane do zwierząt).
żywo(daw.) — szybko.
czeladź(daw.) — służba.
puklerz— okrągła, wypukła tarcza.
dosięże— dziś: dosięgnie.
bark— ramię.
trójgrany(daw.) — o trójkątnym przekroju.
mizerykordia— (od łac. misericordiaczyli miłosierdzie), krótki, wąski sztylet do dobijania rannych.
krzepkość(daw.) — siła.
fechtunek(z niem.) — szermierka.
sztych— pchnięcie.
lubo(daw.) — chociaż.
zapamiętać się(daw.) — zamyślić się a. zająć jedną rzeczą, nie zwracając uwagi na nic innego.
raz(daw.) — cios.
wraz(daw.) — zaraz, jednocześnie.
pomiarkować(daw.) — zorientować się, zauważyć.
opona(daw.) — zasłona.
tercja— jedna z godzin liturgicznych, sygnalizowanych kościelnymi dzwonami, ok. 9.00 rano.
wota— tu: śluby, ślubowania.
wydążyć(daw.) — zdążyć, nadążyć.
godniej— tu: lepiej.
odjąć(daw.) — zabrać.
szkarłatny— ciemnoczerwony.
łacniej(daw.) — łatwiej.
próżno(daw.) — bezskutecznie.
Janusz I Starszy (Warszawski)— (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły.
komtur— zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.
zaprzeć się— zaprzeczyć, nie przyznać się.
rozjuszyć(daw.) — rozwścieczyć.
jeno(daw.) — tylko.
nierad(daw.) — niechętny.
tedy(daw.) — więc, zatem.
odstąpić— odejść od kogoś.
zadżgał— dziś popr.: zadźgał.
pewnikiem(daw.) — na pewno.
onę(daw.) — tę.
nuż(daw.) — szybko i gwałtownie (wykrzyknienie).
bogdaj(daw.) — chociaż.
bez przestanku(daw.) — bez przerwy.
samowtór(daw.) — tylko we dwóch.
tęższy(daw.) — silniejszy.
głową nałożyć— zginąć.
żywie(daw.) — żyje.
wszędy(daw.) — wszędzie.
kasztel(daw.) — zameczek, niewielka twierdza.
wieczerza(daw.) — kolacja.
roków(gw.) — lat.
wedle(daw.) — według.
prawo kanoniczne— prawo kościelne.
starszy(daw.) — tu: przełożony.
dziedzina(daw.) — ziemia, gospodarstwo, dziedzictwo, coś, co się dziedziczy.
po próżnicy— na darmo.
opat— przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym.
hoży— zdrowo wyglądający, urodziwy.
rozpatrzyć się(daw.) — rozeznać się.
rad(daw.) — zadowolony.
włość(daw.) — posiadłość.
mozoł— trud, wysiłek.
spłonąć(daw.) — zaczerwienić się.
żeniaty— dziś popr.: żonaty.
wprzód(daw.) — najpierw, wcześniej.
dla— tu: ze względu na.
wprzódy(daw.) — wcześniej.
kaleta— noszony przy pasie skórzany woreczek na pieniądze lub inne drobiazgi.
szelma— osoba sprytna a nieuczciwa.
odrwić(daw.) — oszukać.
maństwo(daw.) — posiadłość, zarząd; od man– lennik, hołdownik.
prawy(daw.) — prawdziwy.
jeno(daw.) — tylko.
kapituła— rada sprawująca władzę w zakonie.
na stronie— obok, tu w sensie: neutralni.
rojny(daw.) — liczny.
niepośledni(daw.) — nie byle jaki.
Janusz I Starszy (Warszawski)— (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły.
Anna Danuta— (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii).
Ziemowit IV— (ok. 1352–1426) książę płocki, prowadzący samodzielną politykę zagraniczną, długo występował jako przeciwnik Jagiełły, dał się poznać jako dobry administrator.
Aleksandra Olgierdówna— (ok. 1370–1434), córka wielkiego księcia Litwy Olgierda, siostra Władysława II Jagiełły, żona księcia mazowieckiego Ziemowita IV.
zali(daw). — czy.
komtur— zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się krzyżacy.
niechybnie(daw.) — na pewno.
odwłoka(daw.) — zwłoka.
wszak(daw.) — przecież.
na współkę— dziś popr. wspólnie bądź na spółkę.
niezwalczony— niepokonany.
Spytko z Melsztyna— (1364–1399), wojewoda krakowski, poległ w bitwie z Tatarami nad Worsklą.
wodzić(daw.) — prowadzić.
knecht(daw.) — żołnierz piechoty niemieckiej.
kociełek— dziś popr.: kociołek.
gorzeć(daw.) — palić się.
wedle(daw.) — obok.
zawdziać(daw.) — przywdziać, ubrać.
prawy(daw.) — prawdziwy.
kabłączasty(daw.) — krzywy, wygięty w kabłąk.
niewyprawny(daw.) — z niewyprawionej skóry.
skończyć— tu: umrzeć.
zmóc(daw.) — pokonać.
sadźa. szadź— biały osad powstały z zamarzniętej mgły.
niemocen(daw.) — słaby, chory, pozbawiony sił.
płowy(daw.) — o włosach: jasny.
gardlany— dziś popr.: gardłowy.
wzwyczaić się(daw.) — przyzwyczaić się.