boćkać(daw.) — całować.
do dnia(daw.) — rano.
alkierz(daw.) — izba narożna, często reprezentacyjna.
pożoga(daw.) — pożar.
wyprawić(daw.) — urządzić.
Kazimierz Wielki— (1310–1370), ostatni król Polski z dynastii Piastów (od 1333), znacząco poprawił sytuację gospodarczą kraju i standardy cywilizacyjne.
rezolutny(daw.) — śmiały, zaradny.
głownia— palący się lub spalony kawałek drewna, tu: pochodnia.
przeor— przełożony domu zakonnego lub wyższy duchowny.
opat— przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym.
Jan II Raciborski, zwany Żelaznym— (ok. 1365–1424), książę raciborski od ok. 1380.
wagant— śrdw. kleryk lub żak, żyjący w sposób prowokacyjnie swobodny, często zajmujący się twórczością poetycką bądź aktorstwem.
mdły(daw.) — słaby.
szpylman(z niem.) — grajek, aktor.
przygodzić się(daw.) — przydarzyć się.
opat— przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym.
zali(daw.) — czy.
rozsierdzić się(daw.) — rozzłościć się, rozgniewać.
terminy(daw.) — sytuacje a. wydarzenia niepomyślne.
Aleksandra Olgierdówna— (ok. 1370–1434), córka wielkiego księcia Litwy Olgierda, siostra Władysława II Jagiełły, żona księcia mazowieckiego Ziemowita IV.
siła(daw.) — wiele.
rodzona— siostra.
osobliwy(daw.) — szczególny.
zachowanie(daw.) — poważanie, cześć, szacunek.
przezpiecznie(daw.) — bezpiecznie.
zapłonić się(daw.) — zaczerwienić się.
po pytaniu(daw.) — po prośbie, na żebry.
Maćków(daw.) — Maćka, Maćkowy.
pielesze(daw.) — dom, strony rodzinne.
Boruta— diabeł z polskich legend, związany z Łęczycą.
rad(daw.) — chętnie.
alkierz(daw.) — izba narożna, często reprezentacyjna.
polepa(daw.) — gliniana podłoga.
tur— wymarły dziki ssak z rzędu parzystokopytnych.
mechera(daw.) — pęcherz.
zawalidroga— osoba sprawiająca kłopoty.
dżdże(daw.) — deszcze.
któren— dziś popr.: który.
puszyć— tu: pokazywać.
kostur— kij podróżny, laska.
czeladź(daw.) — służba.
gorze(ze starop. gorzeć: palić się) — biada, nieszczęście, niebezpieczeństwo.
kosołapy(daw.) — o krótkich rękach.
bezera(daw.) — łąjdak, niegodziwiec.
smolarz— człowiek wytwarzający smołę i dziegieć, a przy okazji węgiel drzewny.
duchem(daw.) — szybko.
radzi(daw.) — chętnie.
cóżeś zacz?(daw.) — kim jesteś?
budnik— człowiek mieszkający w „budzie”, tj. w szałasie.
stajaniea. staje— dawna miara długości (odległość, po przebiegnięciu której koń musiał się zatrzymać).
wszędy(daw.) — wszędzie.
wądół— rozpadlina, niewielki wąwóz.
skojec— średniowieczna moneta, 1/24 grzywny.
napity— pijany.
chycić— dziś popr.: chwycić.
poczytać(daw.) — uznać.
ślepia— oczy.
jeno(daw.) — tylko.
płowy(daw.) — o włosach: jasny.
pątlik— siatka do podtrzymywania włosów.
utoczony— wykonany na tokarce, tu: krągły.
wrony— o koniu: kary, czarny.
podjezdek— koń mniejszej wartości, słaby a. młody.
wedle(daw.) — obok.
spłonąća. spłonić się(daw.) — zaczerwienić się.
dworować(daw.) — żartować.
górny— tu: wzniosły.
alkierz(daw.) — izba narożna, często reprezentacyjna.
nawidzieć(daw.) — lubić, kochać.
tabor— wozy konne w podróży.
wszędy(daw.) — wszędzie.
łuby(daw.) — kosze; tu: bagaż podróżny.
mitręga— męcząca i niedająca się szybko wykonać praca; zwlekanie.
smolarz— człowiek wytwarzający smołę i dziegieć, a przy okazji węgiel drzewny.
niepodszyty— pozbawiony podszycia, bez krzewów.
chojar(daw.) — wysokie drzewo iglaste.
śmigi(daw.) — części śmigła.
dżdże(daw.) — deszcze.
przodek— tu: przednia część wozu.
stajaniea. staje— dawna miara długości (odległość, po przebiegnięciu której koń musiał się zatrzymać).
piskorz— ryba o brązowym, wydłużonym ciele, żyjąca w słabo natlenionych wodach.
przeor— przełożony domu zakonnego lub wyższy duchowny.
równie(daw.) — (daw.) tak samo.
wraży— dziś: wrogi.
bitwa pod Płowcami— rozegrana 27 września 1331 r. między wojskami Władysława Łokietka a oddziałami krzyżackimi, przerwała krzyżacką kampanię przeciw Polsce.
gmina kmieca— jednostka dawnego samorządu chłopskiego.
Władysław I Łokietek— (ok. 1260–1333), król Polski od 1320, przedtem długo walczył o zjednoczenie kraju po okresie rozbicia dzielnicowego.
rzezać(daw.) — zabijać.
ono(daw.) — to.
tera— dziś popr.: teraz.
młaka— teren podmokły.
rżysko— pole po skoszeniu zboża.
niewielgie— dziś popr.: niewielkie.
chruśniak— krzaki, zarośla.
jeno(daw.) — tylko.
pokrzepić się(daw.) — wzmocnić się.
pożoga(daw.) — pożar.
napsować(daw.) — zniszczyć.
żywięcy(daw.) — żywotny.
niepożyty(daw.) — niedający się pokonać.
chycić— dziś popr.: chwycić.
grdyka— tu: gardło.
podolić(daw.) — zdołać.
zjazd— tu: zebranie szlachty z danego regionu, mające na celu uchwalenie praw.
odprawować się(daw.) — odbywać się.
przygodzić się(daw.) — przydarzyć się.
prawić(daw.) — mówić.
niedziela(daw.) — tydzień.
każden— dziś popr.: każdy.
ziem— dziś popr.: ziemia.
nikiej(gw.) — niby, tak jak.
przegwarzyć(daw.) — przegadać.
wądół— rozpadlina, mały wąwóz.
bronny(daw.) — tu: broniony, wzmocniony.
któren— dziś popr.: który.
opatrzyć(daw.) — zaopatrzyć.
wigilią(daw.) — w przeddzień.
dżdże(daw.) — deszcze.
piegża— mały ptak wędrowny.
wedle(daw.) — według.
frasunek(daw.) — smutek, zmartwienie.
Aleksandra Olgierdówna— (ok. 1370–1434), córka wielkiego księcia Litwy Olgierda, siostra Władysława II Jagiełły, żona księcia mazowieckiego Ziemowita IV.
Anna Danuta— (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii).
wadzić(daw.) — przeszkadzać.
ciągoty— tu: pożądanie.
wiano— posag.
wartki(daw.) — szybki.
zydel— mebel do siedzenia, podobny do taboretu.
czeladnik— rzemieślnik po egzaminie, pracujący pod okiem mistrza.
jutrznia— pierwsza z godzin liturgicznych, ogłaszanych biciem w dzwony.
pomer— dziś popr.: umarł.
jąć(daw.) — zacząć.
Jakub z Kurdwanowa— biskup płocki w latach 1396-1425.
konwent— zakon.
chętliwie— dziś popr.: chętnie.
modre(daw.) — niebieskie.
Aleksandra Olgierdówna— (ok. 1370–1434), córka wielkiego księcia Litwy Olgierda, siostra Władysława II Jagiełły, żona księcia mazowieckiego Ziemowita IV.
minstrel(daw.) — dworski śpiewak lub recytator poezji.
gądek— śpiewak, grajek; od „gędźba” — muzyka.
w tym razie(daw.) — w tym wypadku.