Пакуль мы так з ёй разважалi, на лiсцiну ўзбягаюць мурашкi, ды чарадой. Ну нiбыта iм нехта тэлеграму адбiў: "Гайда сюды, яечкi падрыхтаваны!" Праходзяць мурашкi адна за адной i яечкi забiраюць, забiраюць. Не прайшло i пяцi хвiлiн нiводнага не засталося.

- Век жывi, век вучыся, - кажа жонка. - Ну адкуль жа ў нас могуць быць на агародзе чэрвi, калi самыя яечкi мурашкi адразу забiраюць!

Мы яшчэ падумалi тады, што для мурашкi матыльковае яечка куды большае, прапарцыянальна росту, чым для нас курынае.

Так мы i жылi без клопату колькi гадоў, да самага свайго ад'езду, не ведаючы нiякага гексахларану, маючы такiх выдатных памочнiкаў i вартаўнiкоў на сваiм гародзе.

Сказалi мы суседзям пра свае нагляданнi, парадзiлi i iм завесцi мурашнiкi на гародах.

Мядзведзь

Наблiжалася восень, наблiжалася i пара капаць бульбу. Трэба было адрамантаваць для гэтага кошыкi, сплесцi новыя. Узяўшы лодку, я перабраўся на другi бок ракi Бiрусы, нарэзаў добрай лазы, аднёс у лодку. Пасля надумаў: "Дай прайдуся борам, можа, дзе знайду сенажатку някошаную, для коз сена накасiць". Падняўся на ўзвышша. Iду. А напярэдаднi, ды нават за гадзiны дзве быў дождж. Тайгу ўсю прамыла, падмаладзiла, а на ўсiх пясчанiстых дарожках пазамывала старыя сляды. Iдучы каля адной выварацi, бачу на пяску адбiтак следу, нiбыта ад лапця. Я, спачатку не звярнуўшы асаблiвай увагi, крочу далей. Можа, праз гонi бачу зноў сляды, зноў лапцi на пяску надрукаваны. Спынiўся я, пастаяў над гэтымi слядамi. Колькi жыву ў паселiшчы, не бачыў нiводнага чалавека, абутага ў лапцi. Адкуль жа яны маглi ўзяцца ў тайзе? Калi прайшоў далей, бачу новы доказ таго, што лапатнiк гэты - мядзведзь. Я, значыцца, iду якраз па гарачых слядах. Ад аднаго следу аж пара... Пастаяў я, падумаў. Нават звычайнай стрэльбы ў мяне няма з сабой, адзiн кухонны ножык, якiм лазу рэзаў. Змагацца, дужацца з мядзведзем у мяне сiлы не хопiць. "Не, пайду я лепш да сваёй лодкi ды дадому паеду. - Павярнуў я з бору ў кiрунку да ракi i iду ўзлессем. Калi глянуў на бор, аж на ўзвышшы, на лясной прагалiне, стаiць мядзведзь ды, не раўнуючы, як фельдмаршал якi, правую лапу ўгору падняў, нiбы на мяне паказвае. Я спынiўся. Што рабiць? Уцякаць - самая апошняя справа. Звер адразу за табой кiнецца. - Пайду на яго. Напалохаецца ды пачне ўцякаць сам". Iду. Мядзведзь нi з месца. Прайшоў далей - мядзведзь хоць бы скрануўся. Падыходжу яшчэ блiжэй.

Мядзведзь стаiць, як скамянеў. Я тады, - куды ж мне дзецца, - як гойкнуў:

- А ну давай яго!

Мядзведзь хоць бы што. Калi я прыгледзеўся лепш - гэта гарэлы пень, такi, як мядзведзь. Каб не тыя свежыя сляды, я на яго ўвагi не звярнуў бы.

Каму, можа, смешна, а мне страху хапiла.

За дурной галавой i нагам неспакой

Аднойчы ў дзень адпачынку надумалiся мы невялiчкай кампанiяй, - чалавек дзесяць, - схадзiць у тайгу пазбiраць сунiц. Пабралi мы посуд сярэдняй ёмiстасцi i пайшлi. А год быў ягадны. Усялякiх ягад багата-багата, толькi не лянуйся - збiрай. Прайшлi мы тайгой, можа, кiламетр якi, трымаемся, каб не заблудзiцца, берага ракi. А паўз бераг, нiбыта нейкае сухадольнае рэчышча, так i цягнецца паляна за палянай. Прыйшлi мы на першую паляну. I вялiкая яна, i прыгожая. Трава на ёй - някошаная, там яе мала дзе косяць. Ягад на гэтай паляне поўна. Мы, як тая казачная каза: "Бегла праз масточак, хапiла кляновы лiсточак", - па жменьцы-другой ягад сабралi ды давай на другую паляну, там, праз невялiчкi ўзлесачак, бачым - ягад яшчэ больш. Тым часам адзiн з нашай кампанii сказаў:

- Я далей не пайду, нешта ў мяне ногi баляць. Пазбiраю тут i тут жа буду вас чакаць.

А мы - далей. Прыйшлi на трэцюю паляну - зноў па жменi цi па дзве набралi, аж праз невялiчкi ўзлесачак - яшчэ паляна. Ягад на ёй, як насыпана... Мы туды... Вось так iшлi з паляны на паляну, вось так нас вабiла чарговая... Колькi мы iх прайшлi - не злiчыць нават. Урэшце сонца павярнула на захад. Трэба нам назад таксама паварочваць. Зноў праходзiм цераз тыя прыгожыя паляны, зноў "хапаем кляновыя лiсточкi" - па жменьцы сунiц. Цяпер больш хуткiм крокам выходзiм на тую самую першую паляну, ад яе зусiм блiзенька i нашае жытло. Шукаем свайго сябра, якога пакiнулi на гэтай паляне, а ён, вочы галiнкай бярозавай накрыўшы, спiць сабе. Побач стаiць посуд яго - пад самую дужку поўны сунiц. Глянулi мы на свае судзiнкi, якiя ледзь запоўнiлi да палавiнкi, глянулi на свае ногi, з якiх аж дым iдзе ад пераўтомы i цiхенька заўздыхалi: "За дурной галавой i нагам неспакой..."

Чыстая праўда!

Дзед Мароз, не чапай гуркi!

Усюды восень прыгожая i багатая, а ў Сiбiры - асаблiва. У перадчаканнi снежнае зiмы, маразоў прырода спяшаецца даць людзям як мага больш асалоды, хараства i пладамi, i барвамi-колерамi. Сотнi адценняў пазлацiстых i чырвоных можна пабачыць на адным узлессi. А ў самой тайзе - грыбы, ягады. Аднымi бруснiцамi несканчоныя прасторы пазайманыя. А рабiны, а журавiны!.. Побач iх гараць-зiхацяць, аж свецяцца сваiм нейкiм казачным святлом незлiчоныя кветкi скрыпеню, кiпрэю, самай цiкавай, самай дружнай таежнай зёлкi. Расце скрыпень вялiкiмi купiнамi, цэлыя паляны займае. Асаблiва любiць ён гарэлыя мясцiны. Колькi пчолы мёду з яго набiраюць-наносяць! Але цiкавы ён яшчэ сваёй самаахвярнасцю. Калi прыходзiць першы мароз, усе крайнiя зёлкi нахiляюцца галоўкамi к сярэдзiне купiны i закрываюць сабой сябровак. Памерзнуць, загiнуць крайнiя, а сярэднiя, як толькi сонейка ўзнiмецца, пачынаюць красаваць так, нiбыта i марозу нiякага не было. I так штодня: гiнуць крайнiя, застаюцца сярэднiя. Бывае, што тыднi два цягнецца такое змаганне з марозам. Толькi калi снегам усё засыпле, тады гiне апошнi скрыпень...

У сiбiракоў ёсць прыкмета, што дзевятнаццатага жнiўня абавязкова бывае першы мароз. Пасля зноў цёплыя днi, але ў гэтую ноч - пiльнуйся.

...Напярэдаднi, гэта значыцца, васемнаццатага жнiўня пайшоў я ў калгасную краму купiць пакосту, дафарбаваць дзе што ў хаце. Ад нас тая крама была за кiламетраў шэсць. Крамнiчыха займалася нейкiмi хатнiмi справамi. Пакупнiкi чакалi колькi часу на вулiцы. Чакаў, трэба сказаць праўду, нецярплiва i я. "Гэта ж так час марнуецца!" - думалася мне. У звязку з гэтай некаторай нервовасцю я не адразу звярнуў увагу на тое, што мяне тузае за крысо пiнжака маленькi хлопчык, тутэйшы жыхар. Тузае i ўсё нешта згадвае Дзеда Мароза ды гуркi. Урэшце я прыгнуўся да яго i запытаўся: