- Чаго ты так разглядаеш мяне? Я табе падазроны якi цi што? Я цябе не баюся!

- А хiба я хачу, каб ты мяне баяўся? Каб ты, сынку, ведаў, што мяне за душу трымае...

- Ведаю! У цябе ўкралi маленства твае дачкi. А ў мяне ўкралi самога мяне. Так што iдзi сабе ў свой бок, а я ў свой.

Нявада пачырванеў i адвярнуўся. У наступны момант ён угнуў плечы i выйшаў на брукаваную дарогу з гэтага месца да Сумлiч. Iдучы ён гаварыў нешта сам з сабою. Праз чвэртку кiламетра ён азiрнуўся i ўбачыў таго хлопца: гнучыся паўз жыта, ён iшоў у глыб поля, дзе сiнявiлася далёкая iстужка лесу. Што ж да дзяўчыны, то Нявада бачыў, як яна запынiла на дарозе машыну i паехала ў сваю дарогу. Але ён не бачыў, як машына праз паўкiламетра стала i шафёр падлез пад яе i, лежачы на спiне, заваждаўся з рамонтам. Ужо i дзень схiлiўся к вечару, а машына не была гатова. Нарэшце шафёр сказаў, што далей язды не будзе i трэба чакаць выпадку, каб узяцца ў каго на буксiр. Дзяўчына пацiснула плячыма ад прыкрасцi i шпарка пайшла назад на скрыжаванне. Яна ўсё ўглядалася ў дарогу: iншае рады ёй не было, як спадзявацца на шчасце з новай машынай. Змяркалася, а яна, можа, i не адважылася б напроцi ночы iсцi адна да станцыi. Яна села пад вялiкiм дрэвам, прытулiлася да яго i не зводзiла вачэй з дарогi. Два разы яна выбягала на дарогу i паднiмала руку ўгару, але машыны прайшлi, i яна зноў апынулася на ранейшым месцы пад дрэвам. Бадай што ўжо зусiм змеркла. Дзяўчына пачала беспарадна кiдаць вачыма на дарогi i навокал сябе. У далечынi льга было заўважыць цёмныя абрысы мястэчка Сумлiчы. Дзяўчына ўжо была памкнулася iсцi туды, як раптам, непадалёку ад сябе, у гушчырнi таполевых зараснiкаў над ровам, выразна заўважыла чалавечую постаць. Нехта сядзеў i, як бы паўзучы, знiк у кустах. Ёй здалося, што яна нават пачула трэск сухога ламачча. Ветру ўжо не было i ўсталёўвалася цiшыня. Дзяўчына ўздрыганулася i рашуча пайшла на сумлiцкую дарогу. Адразу яна азiрнулася i ўбачыла, што ён стаiць пад кустамi.

- Хто там? - крыкнула дзяўчына, апанаваная страхам. Ён так шпарка сеў, што ёй здалося, быццам гэта ён упаў. Душа яе заныла ад жаху. Яна дала шпаркую хаду ў сумлiцкую дарогу, але ў гэты момант на шашы выплылi з-за далечынi фары, i машына шпарка пайшла сюды. Дзяўчына выбегла на шашу, каб падняць рукi. Ужо тут машына прыцiшыла хаду i ўз'ехала на Менскi кiрунак. Дзяўчына апусцiла рукi. На завароце машыны святло з фар асвяцiла зараснiк над ровам, i дзяўчына зноў убачыла i пазнала яго. Гэта быў той самы хлопец, якога ўдзень Нявада выпараў з рова. Цяпер ён кiдаў вачыма то на дзяўчыну, то ўслед машыне. Дзяўчына гэта выразна заўважыла i, не азiраючыся больш, а толькi прыслухоўваючыся, як мага шпарчэй пайшла на Сумлiчы. Ён жа пiльна сачыў за ёю, аж пакуль яе льга было заўважыць у вячорнай цеменi. Ён доўга прыглядаўся i прыслухоўваўся. Нiдзе нiкога i нiчога не заўважалася. Стаяла цiшыня. Ён пачаў асцярожна станавiцца на ногi. Бадай што бегам ён даскочыў да вялiкага дрэва i як бы ўлiп у яго. Зноў пiльныя абгледзiны ўсяго навокал i прыслухоўванне. Пасля ён узвёў вочы ў неба. У вышынi мiльгацелi дзе-нiдзе зоры. Зноў як бы ўзнiмаўся вецер i халадала. Яшчэ раз прыслухаўшыся, ён раптам перахрысцiўся па-каталiцку. Губы яго пачалi шаптаць: "Божа, няхай жа хутчэй прыйдзе да мяне мая тая будучыня, i няхай яна будзе такая, як думаю я. Каб хутчэй скончылася бадзянне маё i каб хутчэй на гэтай зямлi настаў канец таму, што на ёй цяпер ёсць. Няхай хутчэй прыйдзе час, i каб я адразу знайшоў сваю будучыню". Пасля гэтай складнай малiтвы, якая, вiдаць, гаварылася не ўпершыню, ён зноў прыглядаўся i прыслухоўваўся. Пасля сцiснуўся ў жмут i сеў пад кустамi драмаць. Пацiскаючыся з холаду, ён прахапiўся, калi ўжо свяцiла сонца. Яно яшчэ невысока стаяла над непаспелым жытам, i ён устрывожана пабраўся з-пад дрэваў у кусты над ровам.

Тым часам яго ўвагу ўзяла на сябе грузавая машына, што iмчалася па шашы з захаду на ўсход. Многа людзей сядзела ў ёй, найбольш жанчыны i дзецi, i сярод iх здалёк вiдна была сiвая барада старога чалавека. На самым скрыжаваннi машына крута спынiлася, i шафёр, узбуджаны i ўстрывожаны, выскачыў з кабiны. Жанчына ў машыне моцна заплакала: "Не трэба спыняцца, хутчэй далей, далей ехаць". Другая каля яе залямантавала: "А Божачка мой, а хлопчык жа мой маленькi, а нават i костачак тваiх я не пазбiрала... "

Усё гэта было вельмi падазрона i нязвыкла. На твары маладога чалавека напiсалася надзея i радасць чакання. Ён не вытрымаў i выйшаў на шашу. Шафёр адразу падскочыў да яго:

- Тут машына з дзецьмi не праязджала? Вы тут даўно?

- Я тут нядаўна, але машына праехала.

- Даўно?

- Кажу, што нядаўна. А што вы так устрывожылiся?

- Ён нiчога не ведае, шчаслiвы! - залямантавала ўсё тая ж жанчына.

- Няшчасце! Бяда! Вялiкае гора! Пагiбель! Час той страшны настаў! Немец напаў! Б'е з неба i з зямлi, палiць, губiць... А хлопчык мой маленькi!..

Яна закрыла твар рукамi i зарыдала дзiкiм лямантам.

- Дык адкуль вы едзеце? - з раптоўным вясёлым натхненнем сказаў малады чалавек да шафёра.

- З Берасця. Ледзьве вырвалiся. А машына з дзецьмi даўно?

- Нядаўна! - хлусiў малады чалавек i з радасцю ўбачыў, што шафёр ускочыў у сваю кабiну. Машына рванулася ў далейшую дарогу на ўсход, а ён, лёгкай хадой, з пячаццю шчасця на твары, угнуўся ў зямлю над стаптаным маладым дрэўцам, выцягнуў дрэўца i выграб на тым месцы з зямлi звязак нейкiх паперак. Дзве паперкi выцягнуў са звязку, а рэшту зноў загроб i пасадзiў наверх абы-як тое самае абязвечанае дрэўца. Дзве паперкi выпрастаў у пальцах, дастаў з кiшэнi восем цвiчкоў з вялiкiмi плешкамi, прыбiў дзве паперкi да дрэва, наабапал ствала, шпарка дайшоў да жыта, паляжаў у iм, бачыў адтуль i чуў, як па шашы яшчэ праiмчалiся з захаду на ўсход машыны з людзьмi, i пайшоў полем да лесу. Там ён доўга шукаў падкрыўчыстай асiны i пад ею выграб з зямлi новы звязак паперак, адну прыбiў да дрэва, а астатнiя вынес на дарогу i там раскiдаў. А сам зайшоў на той бок лесу, сеў у гушчырнi на пень i нешта думаў. Можа ён так сядзеў вельмi доўга, ён не заўважаў. Душа яго поўнiлася шчасцем. Ён адчуваў сябе так, як выкiнуты хваляй з мора на бераг. "Цяпер чакаць толькi далейшай радасцi". Каб хто бачыў яго ў гэтыя моманты, заўважыў бы, як свяцiлiся яго вочкi i пячаць усмешкi час ад часу перасмыквала яго твар. Здавалася, ён зараз увойдзе ў нейкi незвычайны рух, i гэта будзе выяўленне яго душэўнага захаплення. Губы яго пачалi нешта шаптаць. Можна было б злавiць словы: "Дзякуй табе, Божа". Калi ўспомнiць тую яго малiтву пад дрэвам, то льга было б падумаць, што Бог пачуў яго i ўжо да яго прыйшла тая яго будучыня, аб якой ён так прасiў Бога. Або як бы ён адчуў блiзасць шчаслiвай будучынi, як толькi пачуў на дарозе дзiкi лямант жанчыны аб сваiм хлопчыку. Ён пакрысе аднак жа адумаўся, стаў пахмурны i задумёны i скрыўся ў лясной гушчырнi.