Лит
Лайф
Жанры
Авторы
Книги
Серии
Форум
Подборки
Sienkiewicz Henryk
Книга "Krzyżacy, tom pierwszy"
Оглавление
Главы
1807
Вложения
1
Ключевые слова
Henryk Sienkiewicz Krzyżacy[1]
Rozdział pierwszy W Tyńcu, w gospodzie „Pod Lutym[2] Turem[3]”, nal...
Rozdział pierwszy W Tyńcu, w gospodzie „Pod Lutym[2] Turem[3]”, należąc...
Rozdział pierwszy
Rozdział drugi A wtem przez drzwi weszła księżna[114] — pani średnich l...
Rozdział drugi
Rozdział trzeci Księżna Danuta, Maćko i Zbyszko bywali już poprzednio w...
Rozdział trzeci
Rozdział czwarty Było już dobrze z południa, gdy księżna[274] wraz z or...
Rozdział czwarty
Rozdział piąty Nastepnego dnia obaj rycerze z Bogdańca wraz z Powałą[34...
Rozdział piąty
Rozdział szósty Wtem zaszedł wypadek, wobec którego inne sprawy stracił...
Rozdział szósty
Rozdział siódmy U kupca Amyleja Maćko i Zbyszko naradzali się nad tym, ...
Rozdział siódmy
Rozdział ósmy Księżna Anna[679] nie zdziwiła się zbytnio przyjazdem Jur...
Rozdział ósmy
Rozdział dziewiąty Następnego dnia nie unikał Jurand bynajmniej Zbyszka...
Rozdział dziewiąty
Rozdział dziesiąty Kanonik od fary[726] wyspowiadał Maćka i zatrzymał i...
Rozdział dziesiąty
Rozdział jedenasty Drugiego dnia po przyjeździe do Bogdańca Maćko i Zby...
Rozdział jedenasty
Rozdział dwunasty Zbyszko wybrał się, jak zapowiedział, gdyż Maćko czuł...
Rozdział dwunasty
Rozdział trzynasty Jagienka sama wytopiła duży garnek niedźwiedziego sa...
Rozdział trzynasty
Rozdział czternasty Stary Maćko nie mylił się mówiąc, że Zbyszko i Jagi...
Rozdział czternasty
Rozdział piętnasty Po rozmowie ze Zbyszkiem Jagienka przez trzy dni nie...
Rozdział piętnasty
Rozdział szesnasty Zbyszko, dogoniwszy Zycha i Jagienkę jadących w towa...
Rozdział szesnasty
Rozdział siedemnasty Jagienka, wróciwszy do domu, wysłała natychmiast p...
Rozdział siedemnasty
Rozdział osiemnasty Maćko czekał cierpliwie przez kilka dni, czy nie do...
Rozdział osiemnasty
Rozdział dziewiętnasty A tymczasem „głupi Zbyszko” wyjechał był z Bogda...
Rozdział dziewiętnasty
Rozdział dwudziesty Lecz nie miało i tym razem przyjść między nimi do b...
Rozdział dwudziesty
Rozdział dwudziesty pierwszy Biegli leśnicy poczęli pod wodzą wielkiego...
Rozdział dwudziesty pierwszy
Rozdział dwudziesty drugi Ksiądz Wyszoniek opatrzył rany Zbyszka, uznał...
Rozdział dwudziesty drugi
Rozdział dwudziesty trzeci Jednakże przed wyruszeniem do Szczytna czter...
Rozdział dwudziesty trzeci
Rozdział dwudziesty czwarty Czech tymczasem poleciał jednym pędem wpros...
Rozdział dwudziesty czwarty
Rozdział dwudziesty piąty W trzy dni później przyjechała zapowiedziana ...
Rozdział dwudziesty piąty
Rozdział dwudziesty szósty Po obfitych śniegach nastały ciężkie mrozy i...
Rozdział dwudziesty szósty
Rozdział dwudziesty siódmy Zbyszko, usłyszawszy nieszczęsną nowinę, nie...
Rozdział dwudziesty siódmy
Rozdział dwudziesty ósmy Ojciec Wyszoniek obawiał się nawet, czy i po p...
Rozdział dwudziesty ósmy
Rozdział dwudziesty dziewiąty Czyj to poczet? — zapytał nagle Jurand, o...
Rozdział dwudziesty dziewiąty
Rozdział trzydziesty Ale Zbyszko, jadąc za nim, nie mógł długo wytrzyma...
Rozdział trzydziesty
Rozdział trzydziesty pierwszy Nazajutrz o południu wysłańcy widzieli si...
Rozdział trzydziesty pierwszy
Rozdział trzydziesty drugi Świt począł właśnie bielić drzewa, krze[1698...
Rozdział trzydziesty drugi
Krzyżacy — Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, założony ...
Krzyżacy — Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, założony w c...
luty (daw.) — groźny, srogi. ...
tur — wymarły dziki ssak z rzędu parzystokopytnych. ...
kord — krótki miecz. ...
ziemianin — właściciel majątku ziemskiego, obszarnik, dziedzic. ...
konew (daw.) — duże naczynie. ...
sytny (daw.) — sycący, pożywny. ...
stągiewka (daw.) — mała stągiew; stągiew — wysokie naczynie o szerokim dnie. ...
Władysław I Łokietek — (ok. 1260–1333), król Polski od 1320, przedtem długo walczył o zjednoczen...
ad concessionem pecuniarum (łac.) — do wydawania pieniędzy. ...
gotowy grosz (daw.) — gotówka. ...
gody — święto. ...
prawić (daw.) — mówić, opowiadać. ...
gonitwy w szrankach — konkurencje konne na turnieju rycerskim; szranki — ogrodzenie placu, na kt...
kmotr, kumotr — dawne określenie grzecznościowe, gdzie indziej także: kum, ojciec chrzestny. ...
rad (daw.) — chętnie. ...
gad (daw.) — małe zwierzęta, robactwo bądź szkodniki. ...
rad (daw.) — chętnie. ...
szranki — ogrodzenie placu, na którym odbywał się turniej, przen. sam turniej. ...
zowią (daw.) — dziś popr.: nazywają. ...
rodzonego — brata. ...
Tępa Podkowa — autentyczny herb: złoty krzyż pod białą podkową na niebieskim polu. ...
zawołanie — hasło służące do zwoływania rodu, np. w czasie bitwy, umieszczane w górnej części he...
wojna Grzymalitów z Nałęczami — wojna domowa w Wielkopolsce, toczona w latach 1382–1385 między p...
zasie — dziś popr.: zaś. ...
kmieć — zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo. ...
Jan z Oleśnicy — (zm. 1413), wielkorządca Litwy, starosta krakowski. ...
opat — przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym. ...
opatrzyłem się — dziś: zaopatrzyłem się. ...
podjezdek — koń mniejszej wartości, słaby a. młody. ...
pawęż (daw.) — wysoka, czworokątna tarcza z drewna obitego skórą lub blachą. ...
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny W...
siedziało książę — w dawnej polszczyźnie wyraz ”książę” miał rodzaj nijaki. ...
najprzedniejszy (daw.) — najlepszy, najwyższej jakości. ...
Burgund — mieszkaniec Burgundii, regionu w centralnej Francji. ...
dzieci Beliala — przen. poganie; Belial a. Baal — bożek pogański wspominany w Starym Testamencie...
Mikołaj z Moskorzowa — dowódca obrony górnego zamku w Wilnie w r. 1390. ...
zamkuście nie dali — gdy Krzyżacy zaatakowali Wilno w jesieni 1390, górny zamek obroniła załoga ...
tedy (daw.) — więc, zatem. ...
służały — mający za sobą długą służbę (w domyśle: w wojsku), doświadczony. ...
potykać się — walczyć. ...
chrobry — dzielny, odważny. ...
któren — dziś popr.: który. ...
przedziać (daw.) — przeszyć, przebić; por. „nadziać”. ...
brzeszczot — ostrze, tu: miecz. ...
przymawiać — czynić zarzuty a. wymówki. ...
Saraceni — Arabowie, muzułmanie, przen. poganie; w czasie opisywanym w powieści w Hiszpanii trwa...
sąd boży — w średniowieczu pojedynek sądowy, mający dowieść racji jednej ze stron i uważany za d...
zrok (daw.) — umówione miejsce i czas spotkania. ...
Wacław IV Luksemburski (1361–1419) — król niemiecki 1378–1400 i czeski 1378–1419, nazywany tu „r...
kasztelan — średniowieczny urzędnik, odpowiedzialny za ściąganie podatków, obronę i sądownictwo ...
chrobry — dzielny, odważny. ...
zali (daw.) — czy. ...
Saraceni — Arabowie, muzułmanie, przen. poganie; w czasie opisywanym w powieści w Hiszpanii trwa...
każden — dziś popr.: każdy. ...
gdy diabła w katedrze w Płocku na ziem zrzucono, kazał mu ogarek postawić — anegdota dotyczy udz...
kniaź — książę. ...
sparszeć — nabawić się grzybicy głowy, zwanej parchem. ...
drzewiej (daw.) — dawniej. ...
numa — litewska chata z ziemi i nieociosanych bierwion. ...
ninie (daw.) — teraz. ...
tęskności — dziś popr.: tęsknoty. ...
mecher — pęcherz. ...
jarzębowym — jarzębinowym. ...
przedaż — dziś popr.: sprzedaż. ...
skojec — średniowieczna moneta, 1/24 grzywny. ...
trefić — układać w loki. ...
jedle — dziś: jadle, jedzeniu. ...
człeku — dziś popr.: człowiekowi. ...
jafer — borówka (wzięte z gwary podhalańskiej, za pomocą której Sienkiewicz naśladował język sta...
żywot (daw.) — brzuch. ...
Ryngałła — (ok. 1367–ok.1430), córka księcia trockiego Kiejstuta oraz Biruty, siostra Witolda. ...
pochutnica — kobieta lekkich obyczajów. ...
Witoldowa — dziś popr.: Witolda. ...
Henryk — najmłodszy syn księcia mazowieckiego Ziemowita III, miał niższe święcenia kapłańskie. D...
książę mazowieckie — w dawnej polszczyźnie wyraz ”książę” był rodzaju nijakiego. ...
dyspensa — wydawane w szczególnych przypadkach zwolnienie z obowiązku przestrzegania któregoś z ...
pierwej (daw.) — dawniej. ...
postępkiem swoim — tj. rezygnacją ze święceń kapłańskich. ...
krwie — dziś popr.: krwi; z tej krwie oznacza: tego rodu. ...
clerici (łac.) — klerycy. ...
awinioński — w latach 1378–1417 na skutek tarć politycznych wśród kardynałów oraz działań królów...
zlisić się (daw.) — zrazić się, zniechęcić. ...
być za elektem — być żoną biskupa-elekta. ...
śpik — dziś popr.: szpik. ...
Zawisza Czarny z Garbowa — (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węg...
Jan Farurej z Garbowa — rycerz, brat Zawiszy Czarnego. ...
Mikołaj Powała z Taczewa — (ok. 1380 – ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej ...
Paweł (Paszko) zwany Złodziej z Biskupic — rycerz, uczestnik bitwy pod Grunwaldem. ...
Abdank a. Awdaniec— średniowieczny ród rycerski. ...
Krystyn z Ostrowa — (1352–-1430), marszałek dworu królowej Jadwigi, w bitwie pod Grunwaldem wyst...
Jakub z Kobylan — (zm. 1454), rycerz i dowódca, w latach 1425–1430 marszałek dworu wielkiego ksi...
knykcie — stawy w palcach u rąk bądź odcinki między tymi stawami. ...
komes — dostojnik dworski bądź zarządca okręgu. ...
nieprzyjaciel z Awinionu — antypapież. ...
zgoda między królem a kniaziem Witoldem na Niemcach skrupiła — sens: skutki tej zgody spadły na ...
siła (daw.) — wiele. ...
Świdrygiełło — (ok. 1370-1452), najmłodszy brat Jagiełły, przeciwnik unii polsko-litewskiej, czę...
Konrad von Jungingen — (1355–1407) wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1393–1407, zręczny...
Ulrich von Jungingen — 1360–1410, wielki mistrz zakonu krzyżackiego, zginął w bitwie pod Grunwal...
kniaź — książę. ...
żelezie — dziś popr.: żelazie. ...
nadmiar — ponad zwykłą miarę, nadmiernie. ...
praw — znaczenie: ma rację. ...
naniecić, rozniecić — rozpalić. ...
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckieg...
czeladź — służba. ...
Kiejstutówna — córka Kiejstuta; Kiejstut — (ok. 1310–1382), książę trocki, wielki książę litewsk...
Janusz I Starszy (Warszawski) — (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły. ...
niedziela (daw.) — tydzień. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
ninie (daw.) — teraz. ...
siła (daw.) — wiele. ...
księżna Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazo...
lutnia (muz.) — dawny instrument strunowy szarpany. ...
pacholik — chłopiec. ...
rybałt — wędrowny muzyk lub śpiewak. ...
gęśle (muz.) — ludowy instrument smyczkowy, podobny do skrzypiec. ...
młódka (daw.) — młoda dziewczyna. ...
z dworzany — dziś popr.: z dworzanami. ...
przygodzić się (daw.) — przydarzyć się. ...
siestra — błąd w stylizacji, taka wymowa możliwa była na wschodzie Polski, a z tekstu wynika, że...
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny W...
bojarzyn a. bojar — rycerz, szlachcic ruski, wołoski lub litewski. ...
Witold Kiejstutowicz, zwany wielkim — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny W...
gotuje (daw.) — przygotowuje. ...
ziścić się — spełnić się. ...
przeciw którym nikomu niesporo — sens: nikt nie ma ochoty na potyczkę z nimi. ...
roków — dziś popr.: lat. ...
blach — tj. zbroi. ...
Spytko z Melsztyna — (1364–1399), wojewoda krakowski, poległ w bitwie z Tatarami nad Worsklą. ...
pokrewnych — krewnych. ...
kur (daw.) — kogut. ...
jutrznia — pierwsza część katolickiej liturgii godzin (siedmiu codziennych modlitw, do których z...
rybałt — wędrowny muzyk lub śpiewak. ...
lutnia (muz.) — dawny instrument strunowy szarpany. ...
jasełka — widowiska teatralne na temat Bożego Narodzenia, wzorowane na średniowiecznych misteria...
pomieszanie — zmieszanie, zakłopotanie. ...
Za Jasiem do Śląska — pieśń ludowa spotykana w Wielkopolsce, Małopolsce, na Mazowszu i na Śląsku...
chciwie — chętnie. ...
komes — tu raczej w znaczeniu „możny rycerz” niż jako urząd. ...
przedchorągiewny — rycerz walczący w pierwszym szeregu, przed sztandarem chorągwi (dawnej jednos...
któren — dziś popr.: który. ...
dyć (gw.)— przecież. ...
miesiąc (daw.) — księżyc. ...
szyba kościelna — chodzi o witraż. ...
grabia — hrabia; Sienkiewicz nadaje Jurandowi ze Spychowa już trzeci nie odpowiadający sytuacji ...
gładka — tu: piękna. ...
siła (daw.) — wielu. ...
pomorzył (daw.) — zabił. ...
nabrały — napęczniały. ...
długo książę w niewoli u nich siedział — w 1393 r.; Sienkiewicz prawdopodobnie przesadza na tema...
troczyć — przywiązać. ...
halebarda — dziś popr.: halabarda. ...
rubież — granica, pogranicze. ...
przetowłosy (daw.) — jasnowłosy. ...
pawęż (daw.) — wysoka, czworokątna tarcza z drewna obitego skórą lub blachą. ...
bydlić (daw.) — mieszkać, przebywać. ...
radziej (daw.) — chętniej. ...
któren — dziś popr.: który. ...
luty (daw.) — groźny, srogi. ...
frasować się (daw.) — martwić się. ...
przygodzić się (daw.) — przydarzyć się. ...
nie cudna temu chłopcu wojna — sens: wojna nie jest dla niego niczym nowym. ...
roków — dziś popr.: lat. ...
nowotny (daw.) — nowy. ...
wiskać — prawdopodobnie od iskać, drapać. ...
otrok (daw.) — chłopak. ...
nie idzie (daw.) — nie uchodzi, nie wypada. ...
gorze (ze starop. gorzeć: palić się) — biada, nieszczęście, niebezpieczeństwo. ...
łagiew (daw.) — naczynie podróżne. ...
opat — przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym. ...
łuby — kosze, bagaże. ...
pątlik — siatka do podtrzymywania włosów. ...
jaka (daw.) — rodzaj okrycia wierzchniego. ...
kord — krótki miecz. ...
fryzyjski — pochodzący z Fryzji, krainy nad Morzem Północnym, obecnie stanowiącej pogranicze Nie...
ślachcic — dziś popr.: szlachcic. ...
jen (daw.) — który. ...
kasztelan — średniowieczny urzędnik, odpowiedzialny za ściąganie podatków, obronę i sądownictwo ...
niedziela (daw.) — tydzień. ...
wartki (daw.) — prędki (tu: do bójki). ...
samoczwart (daw.) — we czterech. ...
podjezdek — koń mniejszej wartości, słaby a. młody. ...
kowany (daw.) — kuty, wykuty. ...
doźrzeć — dziś popr.: dojrzeć. ...
garncówka — właśc.: półgarncówka, naczynie o objętości pół garnca. ...
nieruchomie — dziś popr.: nieruchomo. ...
kur (daw.) — kogut. ...
połóg — około sześciotygodniowy okres po porodzie. ...
prawić (daw.) — mówić, opowiadać. ...
samoczwart (daw.) — we czterech. ...
alibo — dziś popr.: albo. ...
opat — przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym. ...
miarkuj, co ci rzekę — zwracaj uwagę na to, co ci mówię. ...
połóg — około sześciotygodniowy okres po porodzie. ...
otrąbić (daw.) — ogłosić uroczyście. ...
sprawić się (daw.) — spełnić powinności a. obowiązki. ...
kopa (daw.) — 60. ...
padło — padlina. ...
roli niezwyczajnych — nieprzyzwyczajonych do pracy na roli. ...
opat — przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym. ...
jen (daw.) — który. ...
więcej zbójem niźli zakonnikiem patrzył — bardziej wyglądał na zbójcę niż na zakonnika. ...
knecht — żołnierz piechoty niemieckiej, pachołek; tu użyte w chrakterze obelgi. ...
sokolnik — treser ptaków drapieżnych używanych do polowania na mniejsze zwierzęta. ...
zabaczyć (daw.) — zapomnieć. ...
Rusin — dziś: Ukrainiec, względnie Białorusin. ...
onych — tych. ...
olsnąć (daw.) — oślepnąć. ...
knecht — żołnierz piechoty niemieckiej. ...
bartnik — osoba zajmująca się hodowlą pszczół w barci, to jest w wydrążonym pniu drzewa w lesie....
mąt — zamęt. ...
wsiów — dziś popr.: wsi. ...
Nałęcze — śrdw. ród wielkopolskich możnowładców, który dał początek herbowi Nałęcz. ...
grzywna — śrdw. jednostka płatnicza, o wartości pół funta złota lub srebra. ...
kaczy kłapak — kołpak z kaczymi piórami. ...
wolej (daw.) — lepiej. ...
sparcieją — tu: osłabną; parcieć (o tkaninach): rozpadać się ze starości. ...
blanki — zwieńczenie muru obronnego. ...
benedyktyni — zakon założony w 529 r. przez Benedykta z Nursji, w średniowieczu bardzo aktywny w...
między dworzany (daw.) — między dworzanami. ...
legenda o Walgierzu Wdałym (tj. pięknym) — wzięta przez Sienkiewicza z Kroniki Wielkopolskiej (X...
zali (daw.) — czy. ...
terminy (daw.) — sytuacje, okoliczności, przeważnie stanowiące zagrożenie. ...
światowy (daw.) — świecki. ...
grzech pierworodny — według doktryny chrześcijańskiej ludzie rodzą się grzeszni, a dopiero chrze...
gorzeć (daw.) — płonąć. ...
kopijnicy — ciężka jazda uzbrojona w kopie i miecze. ...
włodyka (daw.) — tu: pan, władca. ...
wasal — rycerz bądź szlachcic, który złożył komuś hołd i przysięgę na wierność, obiecując mu pom...
Popiel — legendarny władca, po raz pierwszy wspomniany w kronice Galla Anonima jako przedstawici...
grabstwo — hrabstwo, okręg. ...
Rynga — w wersji z Kroniki Wielkopolskiej siostra Wisława nazywała się Marzanna. ...
wasal — rycerz bądź szlachcic, który złożył komuś hołd i przysięgę na wierność, obiecując mu pom...
suzeren — zwierzchnik wasala, ofiarowujący mu ochronę i ziemię (lenno) w zamian za przysięgę wie...
abbas centum villarum (łac.) — opat stu wiosek; ma to oznaczać potęgę i bogactwo opata klasztoru...
głowa wygolona na wierzchu — mowa o tzw. tonsurze; tonsura, stosowana od roku 633 do 1972, była ...
sadzony — tu: wysadzany. ...
po kądzieli — w linii żeńskiej; kądziel — pęk włókien przygotowanych do przędzenia. ...
św. Benedykt z Nursji — (ok. 480–547) założyciel zakonu benedyktynów. ...
błogosławiony Hraban Maur — (ok. 780–856) mnich benedyktyński, kronikarz i poeta z czasów dynast...
św. Bonifacy — prawdopodobnie chodzi o Bonifacego-Winfrida (ok. 675–754), biskupa, benedyktyna, ...
św. Benedykt z Aniane — (747–821), francuski benedyktyn, doradca Ludwika Pobożnego, zapoczątkowa...
Jan z Tolomei — właśc. Jan Tolomei (1272–1348), bardziej znany pod zakonnym imieniem Bernard, wł...
patronowie nasi — wszyscy wymienieni byli benedyktynami. ...
ucałował po rycersku — scena podkreśla rolę opata jako dostojnika świeckiego. ...
rzadkie jeszcze wówczas po kościołach organy — pierwsza wzmianka o kościelnych organach w Polsce...
Kiejstut — (ok. 1310–1382), książę trocki, wielki książę litewski w ostatnich latach życia, skon...
stalle — zdobione ławki w prezbiterium, blisko ołtarza, przeznaczone głównie dla duchownych. ...
męt — zamęt, zamieszanie. ...
graf — tytuł szlachecki używany w Niemczech i w krajach niegdyś zależnych od cesarstwa niemiecki...
komtur — zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się ...
pasowany — na rycerza. ...
knecht — żołnierz piechoty niemieckiej. ...
któren — dziś popr.: który ...
piąci (daw.) — pięciu. ...
obiecował — dziś popr.: obiecywał. ...
opat — przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym. ...
Jadwiga — (ok. 1374–1399), córka Ludwika Węgierskiego, w 1384 koronowana na króla Polski (prawo ...
księcia — historia uprowadzenia księcia mazowieckiego Janusza ze Złotoryi została opisana w popr...
komtur Lichtenstein — postać literacka. ...
św. Brygida Szwedzka — (1303-1373), święta, wizjonerka, pisarka i teolog, założycielka zakonu br...
osiem roków temu — w r. 1391. ...
Piotr z Alwastra — spowiednik św. Brygidy i tłumacz jej objawień na łacinę. ...
Maciej z Linköping — kanonik, tłumacz objawień św. Brygidy na łacinę. ...
siła (daw.) — wiele. ...
najprzedniejszy (daw.) — najlepszy, najwyższej jakości. ...
krajka — skrawek tkaniny bądź jej pas przyszyty na brzegu sukni, także: chustka. ...
głownia — palący się lub spalony kawałek drewna. ...
kierz (daw.) — krzak. ...
św. Liberiusz — święty z II w. n.e. ...
św. Brygida Szwedzka — (1303-1373), święta, wizjonerka, pisarka i teolog, założycielka zakonu br...
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckieg...
uważał się — tu: był uważany. ...
gwoli (daw.) — z powodu. ...
fryzyjski — pochodzący z Fryzji, krainy nad Morzem Północnym, obecnie stanowiącej pogranicze Nie...
kowany (daw.) — kuty, wykuty. ...
kulbaka — wysokie siodło, przeważnie wojskowe. ...
łakomy — tu: budzący zainteresowanie i chęć posiadania, por. „łakomy kąsek”. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
na pował — tak, że będą leżeć pokotem. ...
dalekość — odległość. ...
olszyniec — zagajnik olchowy. ...
Kazimierzowe — aluzja do panowania Kazimierza Wielkiego (1310–1370) i poprawy standardów cywiliz...
gdzie siedem razy na dzień dzwony biją — sens: gdzie odprawiana jest liturgia godzin, to jest mo...
wdały (daw.) — piękny. ...
jędzon — potwór, upiór. ...
przechodzić (daw.) — przekraczać. ...
lutnia (muz.) — dawny instrument strunowy szarpany. ...
rysią — kłusem. ...
miary ludzkiej nie przechodził — nie przekraczał wzrostu wysokiego człowieka, nie był olbrzymem....
staje, stajanie — dawna miara odległości (etymologicznie: dystans, po przebiegnięciu którego koń...
kulbaka — wysokie siodło, przeważnie wojskowe. ...
glewia — broń drzewcowa z grotem w formie jednosiecznego noża; tu: kopia. ...
cugle — wodze, lejce. ...
w posła godzisz — posła atakujesz. ...
Mikołaj Powała z Taczewa — (ok. 1380 – ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej ...
Zawisza Czarny z Garbowa — (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węg...
Jan Farurej z Garbowa — rycerz, brat Zawiszy Czarnego. ...
Mikołaj z Moskorzowa — wspomniany w rozdz. 1 dowódca obrony górnego zamku w Wilnie w r. 1390. ...
Zyndram z Maszkowic — (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia. ...
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny W...
dań (daw.) — danina, dar. ...
płochość (daw.) — lekkomyślność. ...
wolej (daw.) — lepiej. ...
samowtór (daw.) — we dwóch. ...
włodyka — rycerz, zwłaszcza niemajętny lub bez pełni praw stanowych. ...
lubo (daw.) — chociaż. ...
rakuski (daw.) — austriacki. ...
Burgundia — region w centralnej Francji. ...
gorze chłopcu (daw.) — źle z chłopcem. ...
wypiastować — wychować. ...
prawy (daw.) — prawdziwy. ...
nie skończy on własną śmiercią — sens: umrze śmiercią gwałtowną, zapewne na skutek wyroku sądu. ...
dzierżyć — trzymać. ...
gorze (ze starop. gorzeć: palić się) — biada, nieszczęście, niebezpieczeństwo. ...
przystojny (daw.) — odpowiedni, właściwy. ...
krotofilny (daw.) — skłonny do żartów; krotochwila — farsa, żartobliwy utwór sceniczny bądź żart...
tuszyć (daw.) — mieć nadzieję. ...
zmóc — pokonać. ...
przygodzić się (daw.) — przydarzyć się. ...
chycić — dziś popr.: chwycić. ...
roków (gw.) — lat. ...
Aleksandra Olgierdówna — (ok. 1370–1434), córka wielkiego księcia Litwy Olgierda, siostra Władys...
liszka — tu: futro ze skór lisich. ...
koleśno (daw.) — w kolasach; kolasa to odkryty powóz konny bez resorów. ...
którym nie wolno było omijać Krakowa, by nie pozbawić miasta licznych opłat — niektóre miasta po...
skrzęt (daw.) — krzątanina, ruch. ...
Władysław II Jagiełło — (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król...
wagować się (daw.) — wahać się, zastanawiać się. ...
z dworzany — dziś popr.: z dworzanami. ...
przezpiecznie — dziś popr.: bezpiecznie. ...
lubo (daw.) — chociaż. ...
gomółka — niewielka, okrągła szybka. ...
dworzyszcze (daw.) — gmach, okazały budynek. ...
zgoła (daw.) — nawet. ...
krzyżowanie — dekoracja architektoniczna w postaci krzyżujących się belek na fasadzie budynku. ...
łokieć — dawna miara długości, w przybliżeniu odległość od stawu łokciowego do dłoni, ok. 55-77 ...
skład — tu: sklep. ...
sowity (daw.) — obfity, bogaty. ...
najprzedniejszy (daw.) — najlepszy, najwyższej jakości. ...
mercatorium (z łac.) — dom kupców. ...
Schrotamt — urząd przeładunku beczek winnych. ...
sprawa gardłowa — sprawa, w której grozi kara śmierci. ...
wszelako (daw.) — jednak. ...
Mikołaj Powała z Taczewa — (ok. 1380 – ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej ...
Wojciech Jastrzębiec — (1362–1436), biskup krakowski (1412–1423) i poznański (1399–1412), kancle...
Bonifacy IX — Pietro Tomacelli (ok. 1350–1404), papież od 1389, poparł Polskę, gdy walczyła z kr...
gonitwy — tu: turniej rycerski. ...
Zawisza Czarny z Garbowa — (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węg...
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny W...
bojarzyn a. bojar — rycerz, szlachcic ruski, wołoski lub litewski. ...
Władysław II Jagiełło — (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król...
Aral — Jezioro Aralskie, dawniej określane jako morze, leżące w dzisiejszym Kazachstanie i Uzbek...
wschody (daw.) — schody. ...
wyprawa krzyżowa — tu: wyprawa wojenna przeciw poganom, mająca zmusić ich siłą do chrztu. Określ...
Tochtamysz — (zm. 1406) chan tatarskiej Złotej Ordy w latach 1380–1395, pokonany przez Timura zb...
tron kapczacki — władza nad Ordą Kipczacką, szerzej znaną jako Złota Orda. Było to dawne państwo...
Złota Orda — dawne państwo mongolsko–tatarskie w okolicach gór Kaukazu i dorzecza Wołgi. Orda by...
Timur Chromy — znany też jako Tamerlan, (1336–1405), chan Złotej Ordy i twórca wielkiego mongols...
władca Rusi Moskiewskiej — tereny dzisiejszej Rosji (Ruś Moskiewska) i Ukrainy (Ruś Kijowska) by...
Aleppo — miasto na skraju Pustyni Syryjskiej. ...
Damaszek — stolica Syrii. ...
synowie Beliala — przen. poganie; Belial a. Baal — bożek pogański wspominany w Starym Testamenci...
Spytko z Melsztyna — (1364–1399), wojewoda krakowski, poległ w bitwie z Tatarami nad Worsklą. ...
odpust — w religii katolickiej darowanie bądź zmniejszenie kary za grzechy, które zostały już od...
kopijnicy — ciężka jazda uzbrojona w kopie i miecze. ...
Chromy — przydomek Timura (Tamerlana) (1336-1405), chana Złotej Ordy i twórcy wielkiego mongolsk...
wizerunek Chrystusów (daw.) — wizerunek Chrystusowy, wizerunek Chrystusa. ...
jużem się obaczył — już sobie przypomniałem. ...
ćma (daw.) — mrowie, tłum. ...
prawić (daw.) — mówić, opowiadać. ...
dworscy — ludzie należący do dworu. ...
dalibóg (daw.) — naprawdę, słowo daję. ...
bawić (daw.) — przebywać. ...
do dnia — rano. ...
ozwać się (daw.) — odezwać się. ...
więcej — bardziej. ...
królową polską — mowa o królowej Jadwidze. ...
Jaśko z Tęczyna — syn Jędrzeja z Tęczyna, wojewody krakowskiego i sandomierskiego, kasztelan kra...
rajca (daw.) — radny. ...
rakuski (daw.) — austriacki. ...
kniaź — książę. ...
bojarzyn a. bojar — rycerz, szlachcic litewski, ruski lub wołoski. ...
szuba (daw.) — szerokie okrycie wierzchnie. ...
obrazy bizantyjskie — malarstwo religijne w prawosławnym Bizancjum cechowało się surowością i do...
stalle — zdobione ławki w prezbiterium, blisko ołtarza, przeznaczone głównie dla duchownych. ...
królestwo — tu: król i królowa. ...
smagły — o ciemnej, oliwkowej cerze. ...
ustawicznie (daw.) — ciągle. ...
przygana (daw.) — krytyka, zarzut. ...
Podniesienie — część mszy św., gdy kapłan ukazuje wiernym Ciało i Krtw Chrystusa. ...
Jadwiga — (ok. 1374–1399), córka Ludwika Węgierskiego, w 1384 koronowana na króla Polski (prawo ...
Ludwik Węgierski — węg. Lajos I Nagy, Ludwik I Wielki (1326–1382), król Węgier w latach 1342–138...
zrzekła się pierwszej dziewiczej miłości — mowa o Wilhelmie Habsburgu zwanym Uprzejmym (ok. 1370...
minstrel (daw.) — śpiewak, poeta. ...
Te Deum — hymn znany od czasów wczesnochrześcijańskich, głoszący chwałę Boga (Ciebie, Boże, wysł...
kośba (daw.) — żniwa. ...
Piotr Wysz Radoliński — (ok. 1354–1414), biskup krakowski od 1392, poznański od 1412, przeniesio...
połóg — około sześciotygodniowy okres po porodzie. ...
lubo (daw.) — chociaż, mimo że. ...
podana nieco naprzód — nieznacznie pochylona do przodu. ...
manela (daw.) — złota bransoleta. ...
światowy (daw.) — świecki. ...
złotogłów — kosztowna tkanina ze złotą nicią. ...
bisior — cienka i kosztowna tkanina, jedwab morski. ...
złogi — tu: poród. ...
Akademia Krakowska — założona w 1364 w Kazimierzu z fundacji Kazimierza III Wielkiego, odnowiona...
pozór (daw.) — wygląd zewnętrzny. ...
liliowa — tu: biała jak lilia. ...
popłatać — pociąć mieczem, posiekać. ...
rohatyna (z ukr.) — włócznia z grotem zaopatrzonym w hak, aby po wbiciu trudniej ją było wyciągn...
Pater noster, qui es in coelis, sanctificetur nomen Tuum (łac.) — Ojcze nasz, któryś jest w nieb...
suszyć (daw.) — pościć. ...
trefniś (daw.) — błazen. ...
krotochwilny (daw.) — śmieszny, dowcipny. ...
tedy (daw.) — więc, zatem. ...
nowotny (daw.) — nowy. ...
któren — dziś popr.: który. ...
warować się (daw.) — strzec się. ...
roków (gw.) — lat. ...
wolej (daw.) — lepiej. ...
chybaj sobie — idź sobie. ...
doletni (daw.) — taki, który „doszedł do lat”, we właściwym wieku, dorosły. ...
pierwej (daw.) — wcześniej. ...
Wojciech Jastrzębiec — (1362–1436), biskup krakowski (1412–1423) i poznański (1399–1412), kancle...
infułat — wyższy dostojnik kościelny, od infuły, czyli nakrycia głowy takich osób. ...
Jan Kropidło — (ok. 1364–1421), syn księcia strzelnickiego Bolka III, sprawował kolejno urzędy b...
paliusz — szata liturgiczna przysługująca biskupowi metropolicie (zwierzchnikowi kościelnej metr...
płowy — (o włosach) jasny. ...
wymiarkować (daw.) — zorientować się. ...
Paszko (Paweł) z Biskupic, zwany Złodziej — rycerz, uczestnik bitwy pod Grunwaldem. ...
Sulimczyk — człowiek herbu Sulima, tu o Zawiszy Czarnym i jego bratu Farureju. ...
gwoździki — popr.: goździki. ...
trefniś (daw.) — błazen. ...
zydel — mebel do siedzenia, podobny do taboretu. ...
ronić (daw.) — strącać. ...
kaleta — woreczek na pieniądze, zawieszany u pasa. ...
skojec — średniowieczna moneta, 1/24 grzywny. ...
ziemia dobrzyńska — obszar na wschód od Torunia, zagarnięty przez Krzyżaków wskutek bezprawnej u...
naści (daw.) — masz. ...
leziwo — przyrząd pomagający w chodzeniu po drzewach. ...
Zyndram z Maszkowic — (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia. ...
Paszko (Paweł) z Biskupic, zwany Złodziej — rycerz, uczestnik bitwy pod Grunwaldem. ...
bitwa pod Płowcami — rozegrana 27 września 1331 r. między wojskami Władysława Łokietka a oddział...
Pax vobiscum! (łac.) — pokój z wami. ...
ops (daw.) — rozpusta. ...
Zawisza z Kurozwęk — (zm. 1382), regent Królestwa Polskiego, biskup krakowski, kanclerz koronny,...
zali (daw.) — czy. ...
Marcin (Marcisz) z Wrocimowic — (zm. 1442), polski rycerz niemieckiego pochodzenia, starosta łow...
Florian z Korytnicy — średniowieczny rycerz polski, kasztelan wiślicki, uczestnik bitwy pod Grun...
Domarat z Kobylan — (1380–1440), uczestnik bitwy pod Grunwaldem, od r. 1428 marszałek nadworny k...
Paszko (Paweł) z Biskupic, zwany Złodziej — rycerz, uczestnik bitwy pod Grunwaldem. ...
Zyndram z Maszkowic — (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia. ...
gorze (ze starop. gorzeć: palić się) — biada, nieszczęście, niebezpieczeństwo. ...
Saraceni — Arabowie, muzułmanie, przen. poganie; w czasie opisywanym w powieści w Hiszpanii trwa...
gorze (ze starop. gorzeć: palić się) — biada, nieszczęście, niebezpieczeństwo. ...
wartko (daw.) — szybko. ...
przygodzić się (daw.) — przydarzyć się. ...
łacnie (daw.) — łatwo. ...
abych (daw., reg.) — abym. ...
wyrostek (daw.) — młody chłopak. ...
źrzały (daw.) — dojrzały, dorosły. ...
pacholę (daw.) — dziecko. ...
korol (z ros.) — król. ...
rozsierdzić się (daw.) — rozgniewać się. ...
bojarzyn a. bojar — rycerz, szlachcic ruski, wołoski lub litewski. ...
nie stanie (daw.) — nie starczy. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
Jadwiga — (ok. 1374–1399), córka Ludwika Węgierskiego, w 1384 koronowana na króla Polski (prawo ...
Konrad von Jungingen — (1355–1407) wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1393-1407, zręczny...
turbacja (daw.) — trudna sytuacja bądź zmartwienie nią. ...
niemoc (daw.) — choroba. ...
turbować (daw.) — martwić. ...
zapędliwość — popędliwość. ...
zaciąć się (daw.) — uprzeć się, zawziąć się. ...
w szranki powołan być nie może — nie można go wyzwać na pojedynek. ...
szczeznąć (daw.) — zginąć. ...
dokazać (daw.) — dokonać. ...
roków (gw.) — lat. ...
stryk (daw.) — stryj. ...
ostać (się) (daw.) — zostać. ...
ostawić (daw.) — zostawić. ...
pomiarkować (daw.) — zastanowić się. ...
przystać na coś (daw.) — zgodzić się na coś. ...
zaprzeć się czegoś (daw.) — zaprzeczyć czemuś. ...
niepodobna (daw.) — niemożliwa. ...
kapituła — rada sprawująca władzę w zakonie. ...
odkazać — (z ros.) odpowiedzieć. ...
krucyfiks — krzyż z przybitą postacią Chrystusa, od łac. crucifixus: ukrzyżowany. ...
rychło (daw.) — szybko. ...
Piotr Wysz Radoliński — (ok. 1354–1414), biskup krakowski od 1392, poznański od 1412, przeniesio...
turbacja (daw.) — trudna sytuacja bądź zmartwienie nią. ...
wolej (daw.) — lepiej. ...
otrąbić (daw.) — ogłosić uroczyście. ...
bez (daw.) — przez. ...
jąć (daw.) — zacząć. ...
frasować się (daw.) — martwić się. ...
ścierciałka — skartabella, szlachcic bez pełni praw stanowych. ...
mieszczanów — dziś popr.: mieszczan. ...
aże (daw.) — aż. ...
zabawiać się (daw.) — zajmować się. ...
w dół Węgrów — na południe Węgier. ...
Aleksandra Olgierdówna — (ok. 1370–1434), córka wielkiego księcia Litwy Olgierda, siostra Władys...
Aleksandra Olgierdówna — (ok. 1370–1434), córka wielkiego księcia Litwy Olgierda, siostra Władys...
polerowany — tu: obyczajny, wyrafinowany. ...
szyi niepewny — niepewny, czy nie wykonają na nim wyroku śmierci. ...
mdły (daw.) — słaby. ...
kaganek — lampka oliwna. ...
zapędliwy (daw.) — popędliwy, skłonny do szybkiego a nieprzemyślanego działania. ...
Za Jasiem do Śląska — pieśń ludowa spotykana w Wielkopolsce, Małopolsce, na Mazowszu i na Śląsku...
rzęsów — dziś popr.: rzęs. ...
Jadwiga — (ok. 1374–1399), córka Ludwika Węgierskiego, w 1384 koronowana na króla Polski (prawo ...
Piotr Wysz Radoliński — (ok. 1354–1414), biskup krakowski od 1392, poznański od 1412, przeniesio...
deputacja (daw.) — delegacja. ...
cech — samorządna organizacja rzemieślników, skupiająca przedstawicieli określonego zawodu. ...
bractwo — organizacja religijna, zrzeszająca ludzi o podobnych formach pobożności (np. bractwo r...
kasztelan — średniowieczny urzędnik, odpowiedzialny za ściąganie podatków, obronę i sądownictwo ...
kanonik — w średniowieczu duchowny żyjący przy katedrze według reguł kanonicznych. ...
rajcy — tu: doradcy. ...
nie masz (daw.) — nie ma. ...
widomy (daw.) — widoczny. ...
Ludwik Węgierski — węg. Lajos I Nagy, Ludwik I Wielki (1326–1382), król Węgier w latach 1342–138...
kmieć — zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo. ...
rajcować (daw.) — radzić. ...
wnosić z czegoś — wnioskować z czegoś. ...
leciech — dziś popr.: latach. ...
wotum — symboliczny dar wieszany na ołtarzu, na świętym obrazie bądź na posągu religijnym jako p...
krobia (daw.) — kosz. ...
cech — samorządna organizacja rzemieślników, skupiająca przedstawicieli określonego zawodu. ...
bractwo — organizacja religijna, zrzeszająca ludzi o podobnych formach pobożności (np. bractwo r...
ustawiczny (daw.) — ciągły. ...
Akademia Krakowska — założona w 1364 w Kazimierzu z fundacji Kazimierza III Wielkiego, odnowiona...
statysta (daw.) — mąż stanu, polityk, strateg. ...
Stanisław ze Skarbimierza — (ok. 1365–1431), pierwszy rektor Akademii Krakowskiej, wybitny kazno...
siedem nauk wyzwolonych — stanowiło program średniowiecznej edukacji uniwersyteckiej: gramatyka,...
krzepić się (daw.) — wzmacniać się. ...
przecz (daw.) — dlaczego. ...
kanonizacja — uznanie przez Kościół danej osoby za świętą. ...
Awinion — w latach 1378–1417 na skutek tarć politycznych wśród kardynałów oraz działań królów Fr...
wzmóc się (daw.) — wzmocnić się, urosnąć w siły. ...
Burgundia — region w centralnej Francji. ...
Jadwiga — (ok. 1374–1399), córka Ludwika Węgierskiego, w 1384 koronowana na króla Polski (prawo ...
kapituła — rada sprawująca władzę w zakonie. ...
rakuski (daw.) — austriacki. ...
Władysław II Jagiełło — (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król...
Piotr Wysz Radoliński — (ok. 1354–1414), biskup krakowski od 1392, poznański od 1412, przeniesio...
przedkładać (daw.) — wyjaśniać, tłumaczyć. ...
wedle (daw.) — według. ...
kajać się (daw.) — przyznawać się do winy i jej żałować. ...
pacholę (daw.) — dziecko. ...
nie stało (daw.) — zabrakło. ...
niedziela (daw.) — tydzień. ...
stróża (daw.) — straż. ...
spyża (daw.) — pożywienie. ...
tapczana — dziś popr.: tapczanu. ...
niedziela (daw.) — tydzień. ...
do cna (daw.) — całkiem, zupełnie. ...
zgonić (daw.) — dogonić. ...
plwać — dziś: pluć. ...
piędź — dawna miara długości, ok. 18-22 cm. ...
ninie (daw.) — teraz. ...
pilno — tu: w pośpiechu. ...
Aleksandra Olgierdówna — (ok. 1370–1434), córka wielkiego księcia Litwy Olgierda, siostra Władys...
zdybać — spotkać. ...
prawić (daw.) — mówić, opowiadać. ...
kuszcze (daw.) — krzaki, chaszcze, zarośla. ...
kasztelan — średniowieczny urzędnik, odpowiedzialny za ściąganie podatków, obronę i sądownictwo ...
pofolgować (daw.) — potraktować łagodniej. ...
któren — dziś popr.: który. ...
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckieg...
urzec — tu: rzucić na kogoś zły urok. ...
zabaczyć (daw.) — zapomnieć. ...
niedziela (daw.) — tydzień. ...
zara — dziś popr.: zaraz. ...
przepomnieć (daw.) — zapomnieć. ...
słowo zdzierży (daw.) — dotrzyma słowa. ...
driakiew (daw.) — roślina lecznicza, lekarstwo. ...
frasować się (daw.) — martwić się. ...
pasowany — rycerz. ...
samowtór (daw.) — we dwóch. ...
Janusz I Starszy (Warszawski) — (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły. ...
sierdzić się — złościć się, gniewać się. ...
pan krakowski — zwyczajowe określenie kasztelana krakowskiego. ...
statek (daw.) — majątek, zwł. ruchomy. ...
folgować (daw.) — traktować łagodniej. ...
zgoła (daw.) — nawet. ...
zali (daw.) — czy. ...
cudny (daw.) — dziwny. ...
Stanisław ze Skarbimierza — (ok. 1365–1431), pierwszy rektor Akademii Krakowskiej, wybitny kazno...
doma (daw.) — w domu. ...
do dnia — rano. ...
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny W...
drzewiej (daw.) — dawniej. ...
Krewo — śrdw. miasto na Litwie, obecnie wieś w powiecie grodzieńskim na Białorusi. ...
kniaź — książę. ...
warować się od czegoś — powstrzymywać się od czegoś, strzec się czegoś. ...
kować (daw.) — kuć. ...
Wojciech Jastrzębiec — (1362–1436), biskup krakowski 1412–1423 i poznański 1399–1412, kanclerz k...
przetowłosy (daw.) — jasnowłosy. ...
rajca (daw.) — radny. ...
żak (daw.) — uczeń, student. ...
Zawisza Czarny z Garbowa — (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węg...
pałączasty — (o nogach) wygięty w pałąk, krzywy (częsta przypadłość u osób dużo jeżdżących konno...
Zyndram z Maszkowic — (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia. ...
Paszko (Paweł) z Biskupic, zwany Złodziej — rycerz, uczestnik bitwy pod Grunwaldem. ...
Marcin (Marcisz) z Wrocimowic — (zm. 1442), polski rycerz niemieckiego pochodzenia, starosta łow...
Mikołaj Powała z Taczewa — (ok. 1380 – ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej ...
halebardnik — dziś popr.: halabardnik. ...
halebarda — dziś popr.: halabarda. ...
krucyfiks — krzyż z przybitą postacią Chrystusa, od łac. crucifixus: ukrzyżowany. ...
jaka (daw.) — rodzaj okrycia wierzchniego. ...
krucyfiks — krzyż z przybitą postacią Chrystusa, od łac. crucifixus: ukrzyżowany. ...
gwoli (daw.) — z powodu. ...
wełny (daw.) — tu: fale. ...
pątlik — siatka do podtrzymywania włosów. ...
Wojciech Jastrzębiec — (1362–1436), biskup krakowski (1412–1423) i poznański (1399–1412), kancle...
pan krakowski — zwyczajowe określenie kasztelana krakowskiego. ...
podhalski — dziś popr.: podhalański. ...
zakon (daw.) — prawo. ...
żywie (daw.) — żyje. ...
zrękowiny (daw.) — zaręczyny. ...
pokładziny — położenie się małżonków w jednym łożu w obecności świadków. ...
wedle — tu: obok. ...
mienić się (daw.) — podawać się za. ...
bitwa pod Płowcami — rozegrana 27 września 1331 r. między wojskami Władysława Łokietka a oddział...
Władysław I Łokietek — (ok. 1260–1333), król Polski od 1320, przedtem długo walczył o zjednoczen...
gniazdo (przen.) — siedziba rodu. ...
dojść do lat (daw.) — osiągnąć odpowiedni wiek. ...
wojna Grzymalitów z Nałęczami — wojna domowa w Wielkopolsce, toczona w latach 1382–1385 między p...
kmieć — zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo. ...
opat — przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym. ...
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny W...
fryzyjski — pochodzący z Fryzji, krainy nad Morzem Północnym, obecnie stanowiącej pogranicze Nie...
Flandria — region rozciągający się wzdłuż wybrzeży Morza Północnego na terenie Belgii, Francji i...
płatnerz — rzemieślnik wytwarzający zbroje płytowe, później także broń białą. ...
Marcin (Marcisz) z Wrocimowic — (zm. 1442), polski rycerz niemieckiego pochodzenia, starosta łow...
żeleźce (daw.) — grot. ...
szczebrzuch — słowniki podają znaczenie: wiano panny młodej. Sienkiewicz prawdop. skontaminował ...
barć — wydrążony w drzewie ul dla leśnych pszczół. ...
Janusz I Starszy (Warszawski) — (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły. ...
zaprzeć się (daw.) — zaprzeczyć czemuś. ...
wymiarkować (daw.) — zastanowić się. ...
na porządek (daw.) — porządnie. ...
wprzód, wprzódy (daw.) — najpierw. ...
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckieg...
glejt (daw.) — „list żelazny”, wystawiona przez władze przepustka, pozwalająca podróżować przez ...
pacholę (daw.) — dziecko. ...
zrękowiny (daw.) — zaręczyny. ...
krymka — mała, okrągła czapka tatarska, podobna do mycki. ...
hajdawery — szerokie, bufiaste spodnie. ...
Zawisza Czarny z Garbowa — (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węg...
Zygmunt Luksemburski — (1368–1437) król węgierski od 1387, niemiecki od 1411, książę Luksemburga...
Brussa — dziś: Bursa, miasto w północno-zachodniej Turcji. ...
Paszko (Paweł) z Biskupic, zwany Złodziej — rycerz, uczestnik bitwy pod Grunwaldem. ...
kropierz — długa kapa osłaniająca konia. ...
grzywna — śrdw. jednostka płatnicza, o wartości pół funta złota lub srebra. ...
Jan Farurej z Garbowa — rycerz, brat Zawiszy Czarnego. ...
Marcin (Marcisz) z Wrocimowic — (zm. 1442), polski rycerz niemieckiego pochodzenia, starosta łow...
Zyndram z Maszkowic — (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia. ...
driakiew (daw.) — roślina lecznicza, lekarstwo. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
piędź — dawna miara długości, ok. 18-22 cm. ...
puszczanie krwi — dawniej bezpodstawnie uważane za zabieg medyczny. ...
zrękowiny (daw.) — zaręczyny. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
pojedyncza walka — pojedynek. ...
Timur Chromy — znany też jako Tamerlan, (1336–1405), chan Złotej Ordy i twórca wielkiego mongols...
Edygej — (1352–1419) dowódca tatarski, podwładny Timura, potem chan Złotej Ordy. ...
siła (daw.) — wielu. ...
bitwa nad Worsklą — stoczona w połowie sierpnia 1399 między wojskami rusko–litewskimi dowodzonym...
bojar a. bojarzyn — rycerz, szlachcic ruski, wołoski lub litewski. ...
Spytko z Melsztyna — (1364–1399), wojewoda krakowski, poległ w bitwie z Tatarami nad Worsklą. ...
kołpak — czapka tatarska obrzeżona futrem. ...
wódz tatarski Edyga tyle ludzi w bitwie utracił — właśc. Edygej; straty tatarskie szacuje się na...
opatrzyć (daw.) — zaopatrzyć, zabezpieczyć. ...
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckieg...
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckieg...
Janusz I Starszy (Warszawski) — (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły. ...
miecznik — dostojnik, pierwotnie urzędnik dworski zarządzający zbrojownią. ...
przestawał — poprzestawał. ...
lenno — posiadłość nadawana wasalowi przez suzerena w zamian za służbę. ...
niezbrojny — nieopancerzony. ...
w niebiesiech — dziś popr.: w niebie a. w niebiosach. ...
częstokół — palisada. ...
zrękowiny (daw.) — zaręczyny. ...
podjąć pod nogi — dawny sposób wyrażania szacunku. ...
nieskładnie (daw.) — niezręcznie. ...
mać (daw.) — matka. ...
być o coś krzywym (daw.) — mieć o coś żal. ...
nałęczka (daw.) — chusta służąca jako przepaska na głowę. ...
młaka — bagno. ...
klękajęcy — dziś popr.: klękając. ...
piekielny starosta — Lucyfer, przywódca wszystkich diabłów. ...
udać się (daw.) — (o osobie) spodobać się. ...
źrzały (daw.) — dojrzały. ...
zrękowiny (daw.) — zaręczyny. ...
będem — dziś popr.: będę. ...
nie lza (daw.) — nie można. ...
włodyka — rycerz, zwłaszcza niemajętny lub bez pełni praw stanowych. ...
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckieg...
pewnikiem (daw.) — zapewne. ...
niedźwiedziowi w dole — istniała metoda polowania na niedźwiedzie przez zastawianie na nie pułap...
Tawań — wyspa na Dniestrze. ...
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny W...
dzierżyć — trzymać. ...
dać dęba — uciec. ...
ostrogi dostaniesz — sens: zostaniesz pasowany na rycerza. ...
wola Boża (daw.) — pożądanie. ...
przyzostać (daw.) — zostać przy nim. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
Ostatnie Sakramenta — spowiedź, komunia święta (wiatyk) oraz namaszczenie chorych, przyjmowane ł...
kwarta — dawna miara objętości, ok. 1 litra. ...
opat — przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym. ...
olbor (daw.) — opłata za prawo eksploatacji kopalni kruszcu, wnoszona do skarbca królewskiego. ...
fara, kościół farny — miejski kościół parafialny. ...
skórznie — skórzane buty z wysokimi cholewami. ...
szwargotać — mówić w niezrozumiałym i/lub nielubianym języku, zwł. po niemiecku. ...
pażerny — dziś popr.: pazerny. ...
bez (daw.) — przez. ...
żeleźce (daw.) — grot. ...
drzewiej (daw.) — dawniej. ...
gwarek (daw.) — górnik. ...
Władysław I Łokietek — (ok. 1260–1333), król Polski od 1320, przedtem długo walczył o zjednoczen...
fara, kościół farny — miejski kościół parafialny. ...
tur — wymarły dziki ssak z rzędu parzystokopytnych. ...
Władysław II Opolczyk (Ruski, Naderspan) — (ok. 1330-1401) książę opolski, znakomity administrat...
synowiec — syn brata. ...
odkazywać (z ros.) — odpowiadać. ...
somsiad — dziś popr.: sąsiad. ...
żeleźce (daw.) — grot. ...
raić (daw.) — zalecać. ...
barć — wydrążony w drzewie ul dla leśnych pszczół. ...
na księżej grudzi — nie żyje (dosł.: leży w ziemi koło kościoła). ...
zadzierzysty — charakterny. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
roków (gw.) — lat. ...
ułomić (gw.) — złamać. ...
frasunek (daw.) — smutek. ...
toporzysko — drewniany uchwyt siekiery bądź topora. ...
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny W...
bitwa nad Worsklą — stoczona w połowie sierpnia 1399 między wojskami rusko–litewskimi dowodzonym...
Edygej — (1352–1419) dowódca tatarski, podwładny Timura, potem chan Złotej Ordy. ...
obces — tu: dążąc do bezpośredniego starcia. ...
bojarzyn a. bojar — rycerz, szlachcic ruski, wołoski lub litewski. ...
otrok (daw.) — chłopak. ...
siła (daw.) — wielu. ...
Spytko z Melsztyna — (1364–1399), wojewoda krakowski, poległ w bitwie z Tatarami nad Worsklą. ...
cześnik (daw.) — dostojnik dworski, pierwotnie urzędnik dbający o zapas wina na dworze. ...
wielki kniaź — Witold Kiejstutowicz, zwany wielkim (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat...
kierz (daw.) — krzak. ...
ćma (daw.) — mrowie, tłum. ...
Tawań — wyspa na Dniestrze. ...
łęg — podmokła łąka. ...
jucha — krew; tu: określenie osoby krewkiej, tj. energicznej i skłonnej do gniewu. ...
niewód — sieć rybacka złożona ze stożkowatego worka i dwóch skrzydeł służących do zagarniania ry...
osęka (daw.) — bosak. ...
rybitwa (daw.) — rybak. ...
strona (daw.) — okolica. ...
krzcił — dziś popr.: chrzcił. ...
nawidzieć (daw.) — lubić, kochać. ...
szczebrzuch — słowniki podają znaczenie: wiano panny młodej. Sienkiewicz prawdop. skontaminował ...
paniątko — tu: dziecko. ...
Fryz a. Fryzyjczyk — mieszkaniec Fryzji, krainy nad Morzem Północnym, obecnie stanowiącej pogran...
wielgi — dziś popr.: wielki. ...
grochowiny (daw.) — słoma z wymłóconego grochu. ...
to mi będzie po sercu — sens.: to będzie zgodne z tym, co czuję. ...
starunek (daw.) — staranie, opieka. ...
ładzić (daw.) — porządkować. ...
cnić się (daw.) — tęsknić za czymś, martwić się, nudzić. ...
ninie(daw.) — teraz. ...
przesadzić (daw.) — przeskoczyć. ...
zadni — tylny. ...
brzechwa — tylna część strzały. ...
wrony — (o koniu) kary, czarny. ...
dyć (gw.) — przecież. ...
podjezdek — koń mniejszej wartości, słaby a. młody. ...
srokacz — srokaty koń, koń o umaszczeniu w cętki bądź w łaty. ...
pozwoleństwo (daw.) — pozwolenie. ...
czeladź (daw.) — służba. ...
lubo (daw.) — chociaż. ...
roków (gw.) — lat. ...
prawować się (daw.) — spierać się o coś. ...
zgrzebny — prosty, nieozdobny bądź utkany z grubego płótna. ...
łan — obszar ziemi przeznaczonej do uprawy, wydzierżawiony osadnikowi. ...
opat — przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym. ...
bitwa pod Płowcami — rozegrana 27 września 1331 r. między wojskami Władysława Łokietka a oddział...
do szczętu — dziś: doszczętnie, całkiem. ...
wojna Grzymalitów z Nałęczami — wojna domowa w Wielkopolsce, toczona w latach 1382–1385 między p...
niwy (daw.) — pola. ...
kmieć — bogaty chłop, posiadający własne gospodarstwo. ...
odsep — opłata w formie odsypanej mąki. ...
lech (daw.) — obszar ziemi uprawnej. ...
skwapliwie (daw.) — chętnie i szybko. ...
opat — przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym. ...
częstokół (daw.) — palisada. ...
węgieł — styk pionowych ścian budynku. ...
komora (daw.) — pomieszczenie magazynowe. ...
wędlarnia — dziś: wędzarnia. ...
comber — mięso z kością z grzbietu zwierzęcia. ...
kropierz — długa kapa osłaniająca konia. ...
czerw — pasożyt (larwa) żerujący na drewnie. ...
toporzysko — drewniany uchwyt siekiery bądź topora. ...
czeladź (daw.) — służba. ...
statki — majątek, zwł. ruchomy, w znaczeniu węższym: naczynia. ...
wrony — (o koniu) czarny, kary. ...
starunek (daw.) — staranie, opieka. ...
kazalim — dziś popr.: kazaliśmy. ...
statki (daw.) — majątek, zwł. ruchomy, węziej: naczynia. ...
wyładzić (daw.) — przygotować. ...
spyża (daw.) — jedzenie, pokarm, prowiant. ...
rad (daw.) — zadowolony. ...
bez (daw.) — przez. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
udać się komuś — spodobać się. ...
łosi kubrak — kubrak ze skóry łosia. ...
pilśniowy — wykonany z gęstego, zbitego materiału produkowanego z włókien wełny. ...
mycka — mała, okrągła czapka. ...
pątlik — siatka do podtrzymywania włosów. ...
hoży — tryskający zdrowiem, urodziwy. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
Fryz a. Fryzyjczyk — mieszkaniec Fryzji, krainy nad Morzem Północnym, obecnie stanowiącej pogran...
jąć (daw.) — zacząć. ...
Burgund — mieszkaniec Burgundii, regionu w centralnej Francji. ...
grodziec (daw.) — gród. ...
bogdaj (daw.) — oby (od: daj Boże, aby). ...
kraśny (daw.) — piękny. ...
kalina — roślina o czerwonych owocach; w poezji ludowej porównanie do niej dziewczyny uchodziło ...
kraśny — tu: czerwony. ...
samodział — tkanina wełniana lub lniana, wyprodukowana na ręcznym warsztacie. ...
kulbaka — wysokie siodło, przeważnie wojskowe. ...
somsiedzki — dziś popr.: sąsiedzki. ...
kierz (daw.) — krzak. ...
przyszczypny (daw. a. gw.) — zadziorny, ale na sposób humorystyczny. ...
roków (gw.) — lat. ...
łęg — podmokła łąka. ...
świerzopa — kobyła, klacz. ...
żeremie — konstrukcja z gałęzi, mchu i szlamu, budowana przez bobry, w której rodzą one młode. ...
zapamiętać się — zamyślić się a. zająć się czymś, zapominając o wszystkim innym. ...
jaka (daw.) — rodzaj okrycia wierzchniego. ...
atłas — tkanina z jednej strony gładka, z drugiej szorstka. ...
łagiewka a. łagiew — naczynie podróżne. ...
łyżnik — drewniana półeczka z otworami na łyżki. ...
płowy (o włosach a. futrze) — jasny. ...
tur — wymarły dziki ssak z rzędu parzystokopytnych. ...
alkierz — izba narożna, często reprezentacyjna. ...
sernik — pomieszczenie do przechowywania serów. ...
bez mała (daw.) — prawie. ...
drzewiej (daw.) — dawniej. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
sperka (gw.) — słonina. ...
pewnikiem (daw.) — na pewno. ...
włodyczka a. włodycza — rycerz, zwłaszcza niemajętny lub bez pełni praw stanowych. ...
grzywna — śrdw. jednostka monetarna, wartość określonej wagi kruszcu. ...
bojać się — dziś popr.: bać się. ...
bożnica — tu: świątynia. ...
prawić (daw.) — mówić. ...
klusków — dziś popr.: klusek. ...
zydel — mebel do siedzenia, podobny do taboretu. ...
Za Jasiem do Śląska — pieśń ludowa spotykana w Wielkopolsce, Małopolsce, na Mazowszu i na Śląsku...
siła (daw.) — wiele. ...
poćciwa — dziś popr.: poczciwa. ...
ongi (daw.) — kiedyś, dawniej. ...
ninie (daw.) — teraz. ...
kamionka — naczynie ceramiczne. ...
gomółka — okrągła bryła sera. ...
roków (gw.) — lat. ...
uwidzieć (daw.) — zobaczyć. ...
Cztan — skrócona forma imienia Przecław. ...
sierdzisty (daw.) — śmiały, czupurny. ...
barć — wydrążony w drzewie ul dla leśnych pszczół. ...
narocznik — słowo wieloznaczne: chłop płacący roczną daninę bądź przedstawiciel ludności niewoln...
miesiąc (daw.) — księżyc. ...
łońskiego roku (gw.) — zeszłego roku. ...
nieprzezpieczny — dziś popr.: niebezpieczny. ...
zadni — tylny. ...
socha — prymitywny, drewniany pług. ...
kopce — kopcami często oznaczano granicę posiadłości. ...
ozwać się (daw.) — odezwać się. ...
barć — wydrążony w drzewie ul dla leśnych pszczół. ...
podhalski — dziś popr.: podhalański. ...
łosi — tu: ze skóry łosia. ...
wdziać, nawdziać — ubrać. ...
toporzysko — drewniany uchwyt siekiery bądź topora. ...
zażywać — tu: używać. ...
udój — dojenie krów. ...
chojar (daw.) — wysokie drzewo iglaste. ...
jagodzisko — miejsce, gdzie rosną jagody. ...
chybki (daw.) — szybki i zwinny. ...
atoli (daw.) — jednak. ...
jąć (daw.) — zacząć. ...
wedle (daw.) — obok. ...
dżdże (daw.) — deszcze. ...
używać (daw.) — mieć coś, dysponować czymś, cieszyć się czymś. ...
przetowłosy (daw.) — jasnowłosy. ...
k'tobie (daw.) — do ciebie. ...
skapieć (daw.) — zmarnować się. ...
bywaj (daw.) — przybywaj. ...
zjawienie (daw.) — widzenie. ...
lutnia (muz.) — dawny instrument strunowy szarpany. ...
obzierać się (daw.) — oglądać się za siebie. ...
w skok (daw.) — szybko, galopem. ...
stary — niedźwiedź; istniał przesąd, że wymawianie nazwy tego zwierzęcia jest niebezpieczne, zwł...
lubo (daw.) — chociaż. ...
zwietrzyć — wyczuć, wywąchać. ...
jąć, imać (daw.) — chwycić. ...
osada — tu: drzewce, na którym osadzone są widły. ...
wytężyć (daw.) — wysilić. ...
konwulsje — drgawki. ...
zatlony (daw.) — podpalony, tlący się. ...
hubka — materiał łatwopalny wytwarzany z huby (odmiany grzyba rosnącej na pniach drzew). ...
przygodzić się (daw.) — przydarzyć się. ...
bojać się — dziś popr.: bać się. ...
ozdarł (daw.) — rozdarł. ...
obezwać się — dziś popr.: odezwać się. ...
paździerze — suche odpady po pozyskiwaniu włókien z lnu bądź konopii. ...
szczypka — szczapka, kawałek drewna. ...
wartko (daw.) — szybko. ...
sucharze — suche badyle. ...
powiadać (daw.) — mówić. ...
kwarta — dawna miara objętości, zwykle ok. 1 litra. ...
w miarę (daw.) — według miary, tyle ile potrzeba. ...
godnie (daw.) — porządnie, solidnie. ...
wypsnąć się — tu: wyślizgnąć się. ...
kwarta — dawna miara objętości, zwykle ok. 1 litra. ...
przez rozum — z rozsądku. ...
kolczuga — zbroja z niewielkich, metalowych kółeczek. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
skrom — tłuszcz zwierzęcy. ...
żeremie — konstrukcja z gałęzi, mchu i szlamu, budowana przez bobry, w której rodzą one młode. ...
wadzić (daw.) — przeszkadzać. ...
św. Jerzy — męczennik z III-IV w., patron rycerzy. ...
wojennik (daw.) — wojownik, zwł. doświadczony. ...
wżdy (daw.) — zawsze, przecież. ...
przydawać (daw.) — dodawać. ...
rad (daw.) — chętnie. ...
św. Kosma i Damian — lekarze, męczennicy rzymscy z przełomu III-IV w. ...
św. Apolonia — męczennica, zm. 249 w Aleksandrii, wg legendy przed spaleniem na stosie wybito je...
św. Liboriusz — zm. w IV w., biskup Le Mans. ...
opat — przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym. ...
głowa wygolona — tonsura, znak przynależności do stanu duchownego. ...
kasztelan — średniowieczny urzędnik, odpowiedzialny za ściąganie podatków, obronę i sądownictwo ...
pośrzednik — dziś popr.: pośrednik. ...
przygodzić się (daw.) — przydarzyć się. ...
nawojka — tu: dziewczyna. ...
w ostatku (daw.) — w końcu. ...
żywot (daw.) — brzuch. ...
wedle (daw.) — obok. ...
wartko (daw.) — szybko. ...
szczypka — szczapka, kawałek drewna. ...
pazdury — dziś popr.: pazury. ...
zbyrczeć (gw.) — brzęczeć (z gwary góralskiej, za pomocą której Sienkiewicz naśladował staropols...
chycić — dziś popr.: chwycić. ...
tkać (daw.) — wpychać. ...
może — tu: możliwe. ...
chorość (daw.) — choroba. ...
jąć (daw.) — zacząć. ...
przywieść (daw.) — przyprowadzić. ...
Zawisza Czarny z Garbowa — (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węg...
wartki (daw.) — szybki. ...
kasztelan — średniowieczny urzędnik, odpowiedzialny za ściąganie podatków, obronę i sądownictwo ...
pokrętka — tu: korba. ...
wszelako (daw.) — jednak. ...
radzi (daw.) — chętnie. ...
opat — przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym. ...
ochwiarować — dziś popr.: ofiarować. ...
po kądzieli — w linii żeńskiej; kądziel — pęk włókien przygotowanych do przędzenia. ...
Zbyszków (daw.) — Zbyszkowy, należący do Zbyszka. ...
odmówić — tu: przekonać do odejścia. ...
źreb — dawna miara powierzchni ziemi. ...
Wilkowi — poddani Wilka. ...
na Boże Narodzenie — Boże Narodzenie stanowiło zwyczajowy termin, do którego obowiązywały umowy....
ninie (daw.) — teraz. ...
polowiczko — polowanie. ...
wezwyczaić się — przyzwyczaić się. ...
uradzić (daw.) — ustalić. ...
ciągoty — pożądanie. ...
zmiarkować (daw.) — zauważyć, zorientować się. ...
radzi (daw.) — chętnie. ...
przestawać (daw.) — przebywać. ...
gonitwy — turnieje rycerskie. ...
czerstwy (daw.) — zdrowy. ...
wykrzesać — wykuć z kamienia. ...
ciągoty — pożądanie. ...
wdzięczen — dziś popr.: wdzięczny. ...
przestawać (daw.) — przebywać. ...
szczebrzuch — słowniki podają znaczenie: wiano panny młodej. Sienkiewicz prawdop. skontaminował ...
skrom — tłuszcz zwierzęcy. ...
wiano — posag. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
łacnie a. łacno (daw.) — łatwo. ...
chycić — dziś popr.: chwycić. ...
przezpiecznie (daw.) — bezpiecznie. ...
opat — przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym. ...
św. Jerzy — męczennik z III-IV w., patron rycerzy. ...
osacznik — człowiek idący w obławie podczas polowania. ...
zali (daw.) — czy. ...
kierz (daw.) — krzak. ...
skórznie — skórzane buty z wysokimi cholewami. ...
pójdem — dziś popr.: pójdę. ...
szczerk — ilasta gleba. ...
łozina (daw.) — zarośla wierzbowe. ...
oparzelisko — niezamarzające zimą torfowisko, nad którym unoszą się opary (stąd nazwa). ...
jeno (daw.) — tylko. ...
mierzyć — tu: celować. ...
żeremie — konstrukcja z gałęzi, mchu i szlamu, budowana przez bobry, w której rodzą one młode. ...
zabaczyć (daw.) — zapomnieć. ...
rozdziewać (daw.) — rozbierać. ...
niedziela (daw.) — tydzień. ...
nałęczka (daw.) — chusta służąca jako przepaska na głowę. Przypomnienie momentu uratowania Zbysz...
paniej — dziś popr.: pani. ...
żeniaty — dziś popr.: żonaty. ...
statek — dostatek. ...
na zamry (daw.) — ryzykując zamęczenie konia. ...
atoli (daw.) — jednak. ...
opat — przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym. ...
źreb — dawna miara powierzchni ziemi. ...
wagant — śrdw. kleryk lub żak, żyjący w sposób prowokacyjnie swobodny, często zajmujący się twór...
rybałt — wędrowny muzyk lub śpiewak. ...
przeprawy — tu: przygody. ...
przebredzać — tu: wybrzydzać. ...
zabawiać się kośćmi — grać w kości. ...
drzewiej (daw.) — dawniej. ...
gniewliwy (daw.) — skłonny do gniewu. ...
do pola — na zewnątrz (por. dzisiejsze małopolskie ”na pole”). ...
jeno (daw.) — tylko. ...
alkierz — izba narożna, często reprezentacyjna. ...
jaka (daw.) — rodzaj okrycia wierzchniego. ...
opat — przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym. ...
żeleźce (daw.) — grot. ...
przyłap a. przyłapa — płytka podcień ze słupów drewnianych ustawionych bezpośrednio przy ścianie...
pocztowy — tu: osoba należąca do pocztu. ...
pątnik (daw.) — pielgrzym. ...
obońka — płaska beczułka do przewożenia płynów. ...
kord — krótki miecz. ...
żywo (daw.) — szybko. ...
przyłap a. przyłapa — płytka podcień ze słupów drewnianych ustawionych bezpośrednio przy ścianie...
jeno (daw.) — tylko. ...
wykopyrtnąć się — przewrócić się. ...
pokrętka — tu: korba. ...
trzy kwartały — dziewięć miesięcy. ...
wagant — śrdw. kleryk lub żak, żyjący w sposób prowokacyjnie swobodny, często zajmujący się twór...
stropić się (daw.) — zakłopotać się, stracić pewność siebie. ...
jagody — tu: policzki. ...
krotochwila (daw.) — żart. ...
sromota (daw.) — wstyd. ...
Fryz a. Fryzyjczyk — mieszkaniec Fryzji, krainy nad Morzem Północnym, obecnie stanowiącej pogran...
baczyć (daw.) — uważać. ...
szpylman a. szpilman (z niem.) — grajek. ...
goliard (śrdw.) — wędrowny bard. ...
konew (daw.) — duże naczynie. ...
słód — skiełkowane i wysuszone ziarna zbóż, jeden z surowców do produkcji piwa. ...
clerici scholares (łac. forma M. lm.) — klerycy-studenci. ...
chycić — dziś popr.: chwycić. ...
lutnia (muz.) — dawny instrument strunowy szarpany. ...
sierdzity a. sierdzisty — groźny. ...
frybra (daw.) — febra, gorączka. ...
kord — krótki miecz. ...
zaperzyć się — unieść się gniewem. ...
Omnes leges, omniaque iura vim vi repellere cunctisque sese defensare permittunt! (łac.) — Wszys...
cnić się (daw.) — tęsknić za czymś, martwić się, nudzić. ...
uznać — tu: poznać. ...
precz — tu chyba: dalej. ...
garbować skórę — preparować skórę zwierzęcą tak, by była odporniejsza na warunki pogodowe. Tu pr...
bojać się — dziś popr.: bać się. ...
opat — przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym. ...
gronostaj — mały ssak z rodziny łasicowatych a. cenne futro z niego. ...
jałowica — jałówka, młoda krowa. ...
włodyczka a. włodyka — rycerz, zwłaszcza niemajętny lub bez pełni praw rycerskich. ...
ścierciałka — skartabella (od łac.) ex carta belli, prawem wojny, szlachcic bez pełni praw stano...
wyrostek (daw.) — chłopak. ...
buchasty (daw.) — szeroki, worowaty. ...
kord — krótki miecz. ...
lutnia (muz.) — dawny instrument strunowy szarpany. ...
szpylman a. szpilman (z niem.) — muzyk, grajek. ...
atoli (daw.) — jednak. ...
synod — zebranie duchowieństwa i świeckich, podejmujące decyzje w sprawach kościelnych. ...
balista — rodzaj broni miotającej. ...
szranki — ogrodzenie placu, na którym odbywał się turniej, przenośnie: sam turniej. ...
fornicaria (łac.) — kobieta lekkich obyczajów; tu B lp. fornicariam: kobietę lekkich obyczajów. ...
bibula (łac.) — pijaczka; tu B. lp. bibulam: pijaczkę. ...
mulier (łac.) — kobieta; tu B. lp mulierem: kobietę. ...
Bacchus — rzymski bóg wina; tu B. lp. Bacchum: Bachusa. ...
adoro, adorare (łac.) — czcić, szanować; tu 3.os. lp cz.przesz. adorabat: czciła. ...
adultera (łac.) — cudzołożnica. ...
uxor (łac.) — żona; tu B.lp. uxorem: żonę. ...
ochędożny (daw.) — porządny, umiejący utrzymać porządek. ...
Seneka — Lucjusz Anneusz Seneka Młodszy (ok. 4 p.n.e.–65 n.e.), rzym. filozof stoicki, autor wie...
Pomus non cadit absque arbore (łac.) — niedaleko pada jabłko od jabłoni. ...
fryjowny — chętny do zalotów. ...
aquam sordidam (łac.) — brudną wodę. ...
In saecula saeculorum, amen (łac.) — na wieki wieków, amen. ...
nastąpić na kogoś (daw.) — zaatakować kogoś. ...
kropielnica — zbiornik na wodę święconą, umieszczany w przedsionku kościoła. ...
miałki — tu: pozbawiony większej wartości. ...
pątlik — siatka do podtrzymywania włosów. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
wyżenąć (daw.) — wygnać. ...
połomił — dziś popr.: połamał. ...
zapowiedź — tu: wyzwanie na pojedynek. ...
opat — przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym. ...
gorze (ze starop. gorzeć: palić się) — biada, nieszczęście, niebezpieczeństwo. ...
staje, stajanie — dawna miara odległości, etymologicznie: dystans, po przebiegnięciu którego koń...
zabaczyć (daw.) — zapomnieć. ...
frasobliwy (daw.) — smutny. ...
przygodzić się (daw.) — przydarzyć się, przytrafić. ...
skartabella — szlachcic ex carta belli (łac.: prawem wojny), bez pełni praw stanowych. ...
sowizdrzał — tu: wędrowny błazen. ...
szczypka — szczapka, drewienko. ...
pakliby (daw.) — jeśliby. ...
alibo — dziś popr.: albo. ...
skojec — średniowieczna moneta, 1/24 grzywny. ...
opat — przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym. ...
wagant — śrdw. kleryk lub żak, żyjący w sposób prowokacyjnie swobodny, często zajmujący się twór...
kmieć — zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo. ...
laga — kij, laska. ...
łagiew (daw.) — naczynie podróżne. ...
Fryz a. Fryzyjczyk — mieszkaniec Fryzji, krainy nad Morzem Północnym, obecnie stanowiącej pogran...
alkierz (daw.) — izba narożna, często reprezentacyjna. ...
z nawrotem — z powrotem. ...
grzywna — śrdw. jednostka płatnicza, o wartości pół funta złota lub srebra. ...
list — tu: kwit potwierdzający zastaw. ...
jakom znakiem krzyża świętego sam poświadczył — znak krzyża stawiały na dokumentach osoby nieumi...
rad (daw.) — zadowolony. ...
prawić (daw.) — mówić. ...
chcem — dziś popr.: chcę. ...
zaperzyć się — zdenerwowac się. ...
chleb ludzi bodzie — zwrot przysłowiowy mówiący o zuchwałości ludzi sytych. ...
piechtą (daw.) — na piechotę. ...
gładki (daw.) — urodziwy. ...
nałęczka (daw.) — chusta służąca jako przepaska na głowę. Przypomnienie sceny, w której Danusia ...
pątlik — siatka do podtrzymywania włosów. ...
stróża (daw.) — straż. ...
począć (daw.) — zacząć. ...
poczkaj — dziś popr.: poczekaj. ...
skomorocha (daw.) — wędrowny śpiewak a. aktor, zwłaszcza słowiański. ...
wagant — śrdw. kleryk lub żak, żyjący w sposób prowokacyjnie swobodny, często zajmujący się twór...
kulbaczyć — siodłać. ...
bożyć się (daw.) — zarzekać się, przysięgając na Boga. ...
tera — dziś popr.: teraz. ...
kord — krótki miecz. ...
poswarki a. swary(daw.) — kłótnie. ...
doma (daw.) — w domu. ...
cnić się (daw.) — tęsknić za czymś, martwić się, nudzić. ...
hartowny — zahartowany, twardy. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
barziej — dziś popr.: bardziej. ...
sczeznąć (daw.) — zginąć, umrzeć. ...
ile że (daw.) — ponieważ. ...
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckieg...
bez (daw.) — przez. ...
jej powinien (daw.) — ma wobec niej powinności, jest wobec niej zobowiązany. ...
krzyw (daw.) — niechętny. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
godnie — tu: mocno, solidnie. ...
rad (daw.) — chętnie. ...
wola Boża (daw.) — pożądanie. ...
Bogać tam (daw.) — gdzie tam. ...
w prędkości — w zdenerwowaniu. ...
ostrogi — tu przen. znak przynależności do stanu rycerskiego. ...
zyszcze — dziś popr.: zyska. ...
folgować (daw.) — traktować łagodniej. ...
frasobliwy (daw.) — smutny. ...
nieprzezpiecznie (daw.) — niebezpiecznie. ...
włodyka — rycerz, zwłaszcza niemajętny względnie bez pełni praw stanowych. ...
przygoda — tu: niebezpieczeństwo. ...
skomorocha (daw.) — wędrowny śpiewak a. aktor, zwłaszcza słowiański. ...
przyłap a. przyłapa — płytka podcień ze słupów drewnianych ustawionych bezpośrednio przy ścianie...
uwidzieć — zobaczyć. ...
dowodnie (daw.) — wyraźnie. ...
zdybać się (daw.) — spotkać się. ...
odbieżać (daw.) — uciec. ...
po wtóre (daw.) — po drugie. ...
cnić się (daw.) — tęsknić za czymś, martwić się, nudzić. ...
kulbaka — wysokie siodło, przeważnie wojskowe. ...
borykać się — walczyć. ...
ciągoty (daw.) — pożądanie. ...
paniątko — dziecko, zwłaszcza z rodziny magnackiej. ...
bałamutny (daw.) — wprowadzający w błąd a. zalotny, uwodzicielski. ...
opończa — płaszcz z kapturem, ubranie podróżne. ...
burzyć się (daw.) — złościć się. ...
slowutny (czes.) — sławetny. ...
Zawisza Czarny z Garbowa — (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węg...
mierzyn, mierzynek — koń niewielkiego wzrostu. ...
włodyczka a. włodyka — rycerz, zwłaszcza niemajętny lub bez pełni praw stanowych. ...
odtroczyć (daw.) — odwiązać. ...
połomić — dziś popr.: połamać. ...
któren — dziś popr.: który. ...
ratyszcze — drzewce od broni kłującej takiej, jak spisa. ...
staje, stajanie — dawna miara odległości, etymologicznie: dystans, po przebiegnięciu którego koń...
jeno (daw.) — tylko. ...
tołub (daw.) — rodzaj futra. ...
poczciwa z kościami — zwrot przysłowiowy. ...
przyczyny — tu: powody postępowania. ...
pomiarkować — tu: zrozumieć. ...
pozbaść (daw.) — uczynić kogoś uległym. ...
frasować się (daw.) — smucić się, martwić się. ...
wilczura — opończa podbita wilczym futrem. ...
przygodzić się — przytrafić się, przydarzyć się. ...
luty (daw.) — groźny, srogi. ...
powsinoga — włóczęga. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
łubowy (daw.) — wykonany z kory. ...
powodować (daw.) — kierować, prowadzić. ...
gąsiorek — pękate naczynie z wąską szyjką. ...
głowę mam ogoloną — — mowa o tzw. tonsurze; tonsura, stosowana od roku 633 do 1972, była kręgiem...
łuby — kosze; tu: bagaż podróżny. ...
Aleksandra Olgierdówna — (ok. 1370–1434), córka wielkiego księcia Litwy Olgierda, siostra Władys...
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckieg...
odpust — w religii katolickiej darowanie bądź zmniejszenie kary za grzechy, które zostały już sa...
wyprawa krzyżowa a. krucjata— wyprawa zbrojna przeciw poganom; w średniowieczu przeprowadzono ki...
przeor — przełożony domu zakonnego lub wyższy duchowny, niebędący biskupem. ...
Wiklef — John Wycliffe (ok. 1329–-1384), angielski teolog, profesor teologii w Oksfordzie, głosz...
tedy(daw.) — więc, zatem. ...
rzezimieszek — złoczyńca, pierwotnie złodziej przecinający ”mieszki” (trzosy) w celu kradzieży p...
Aragonia — region w Hiszpanii ze stolicą w Saragossie, w czasach przedstawionych w powieści stan...
Maria Egipcjanka — święta pustelnica, żyjąca między IV a IV w. ...
niedziela (daw.) — tydzień. ...
odwodzić (daw.) — zniechęcać do określonego działania. ...
zydel — mebel do siedzenia, podobny do taboretu. ...
Wincenty z Szamotuł — (zm. 1332), wojewoda poznański, brał udział w bitwie pod Płowcami. ...
roków (gw.) — lat. ...
komtur — zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się ...
luty (daw.) — groźny, srogi. ...
któren — dziś popr.: który. ...
koniowi do ogona przywiązali — włóczenie końmi, śrdw. forma egzekucji. ...
bitwa pod Płowcami — rozegrana 27 września 1331 r. między wojskami Władysława Łokietka a oddział...
Władysław I Łokietek — (ok. 1260–1333), król Polski od 1320, przedtem długo walczył o zjednoczen...
zdybać (daw.) — spotkać. ...
durzyć (daw.) — zwodzić, oszukiwać. ...
jurysdykcja — prawo sądzenia spraw określonego typu bądź zdarzających się na określonym terytori...
mitręga — męczący wysiłek, strata czasu. ...
prawy (daw.) — prawdziwy. ...
pątnik (daw.) — pielgrzym. ...
św. Jerzy — męczennik z III-IV w., patron rycerzy. ...
relikwiów — dziś popr.: relikwii. ...
niewiasta służebna — służąca. ...
nieopatrzny — nieostrożny. ...
pomnieć (daw.) — pamiętać. ...
młódka (daw.) — młoda dziewczyna. ...
lutnia (muz.) — dawny instrument strunowy szarpany. ...
jagody (daw.) — policzki. ...
płowy (daw.) — (o włosach) jasny. ...
agat — kamień półszlachetny, przyjmujący różne barwy. ...
snadnie (daw.) — łatwo. ...
wartki (daw.) — prędki, szybki. ...
Kazimierzowe — aluzja do Kazimierza Wielkiego i poprawy standardów cywilizacyjnych w Polsce za j...
wojna Grzymalitów z Nałęczami — wojna domowa w Wielkopolsce, toczona w latach 1382–1385 między p...
zabiegły — od „zabiegać”, czynić starania. ...
młaka — bagno. ...
wstręt czynić (daw.) — przeszkadzać. ...
dziewczyna — tu: panna, osoba niezamężna. ...
przetowłosy (daw.) — jasnowłosy. ...
opona (daw.) — zasłona, tu zapewne: opończa. ...
frasunek (daw.) — smutek. ...
ziemia dobrzyńska — obszar na wschód od Torunia, zagarnięty przez Krzyżaków wskutek bezprawnej u...
w tym razie (daw.) — w tej sytuacji, w tym momencie. ...
rohatyna (z ukr.) — włócznia z grotem zaopatrzonym w hak, aby po wbiciu trudniej ją było wyciągn...
napierstnik a. napierśnik — część zbroi osłaniająca pierś. ...
kropierz — długa kapa osłaniająca konia. ...
alkierz (daw.) — izba narożna, często reprezentacyjna. ...
grzywna — śred. jednostka płatnicza, o wartości pół funta złota lub srebra. ...
Janusz I Starszy (Warszawski) — (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły. ...
bitwa nad Worsklą — stoczona w połowie sierpnia 1399 między wojskami rusko–litewskimi dowodzonym...
komtur — zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się ...
wikt — wyżywienie. ...
łacno (daw.) — łatwo. ...
Lotaryngia — kraina historyczna, obecnie region administracyjny w północno-wschodniej Francji. ...
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckieg...
Kiejstut — (ok. 1310–1382), książę trocki, wielki książę litewski w ostatnich latach życia, skon...
komtur — zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się ...
Saraceni — Arabowie, muzułmanie, przen. poganie; w czasie opisywanym w powieści w Hiszpanii trwa...
żgnąć (daw.) — dźgnąć, ukłuć. ...
dyć (gw.) — przecież. ...
młódka (daw.) — młoda dziewczyna. ...
przechera — osoba przebiegła i/lub kłótliwa. ...
szwargotać — mówić w niezrozumiałym i/lub nielubianym języku, zwł. po niemiecku. ...
zaprzeć się — zaprzeczyć czemuś. ...
nałęczka (daw.) — chusta służąca jako przepaska na głowę. ...
właśc. ślozy — łzy. ...
słuchajęcy (daw.) — kiedy słuchał. ...
jagody (daw.) — policzki. ...
gładki (daw.) — urodziwy. ...
kądziel — pęk włókien przygotowanych do przędzenia, daw. symbol płci żeńskiej. ...
ziemia dobrzyńska — obszar na wschód od Torunia, zagarnięty przez Krzyżaków wskutek bezprawnej u...
pono (daw.) — podobno. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
pierwej (daw.) — najpierw. ...
mir (daw.) — cześć, szacunek. ...
żgnąć (daw.) — dźgnąć, ukłuć. ...
cnić się (daw.) — tęsknić za czymś, martwić się, nudzić. ...
komtur — zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się ...
Lotaryngia — kraina historyczna, obecnie region administracyjny w północno-wschodniej Francji. ...
któren — dziś popr.: który. ...
kurpieski — dziś popr.: kurpiowski. ...
Saraceni — Arabowie, muzułmanie, przen. poganie; w czasie opisywanym w powieści w Hiszpanii trwa...
wyprawa krzyżowa, krucjata — wyprawa zbrojna przeciw poganom; w średniowieczu przeprowadzono kil...
pochopny (daw.) — prędki, chętny. ...
prawić (daw.) — mówić. ...
tur — wymarły dziki ssak z rzędu parzystokopytnych. ...
czerw — pasożyt (larwa) żerujący na drewnie. ...
rad (daw.) — chętny. ...
zagabnąć (daw.) — zagadnąć. ...
daleko — tu: znacznie. ...
gomółka (daw.) — mała, okrągła szybka. ...
osacznik — naganiacz. ...
tołub (daw.) — rodzaj futra. ...
komysze — zarośla, chaszcze. ...
osacznik — naganiacz. ...
dworzec (daw.) — dwór (budynek). ...
kupić się (daw.) — skupiać się, schodzić się. ...
powerek (daw.) — drążek do noszenia wiader, na którego każdym końcu zawieszano jedno. ...
rybałt — wędrowny muzyk lub śpiewak. ...
starka (daw. lub reg.) — babka, przen. również starsza kobieta. ...
szczerze (daw.) — naprawdę. ...
mir (daw.) — cześć, szacunek. ...
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny W...
Janusz I Starszy (Warszawski) — (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły. ...
komtur — zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się ...
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckieg...
zgoła (daw.) — nawet. ...
stropić się (daw.) — poczuć się zakłopotanym, zawstydzonym, stracić pewność siebie. ...
jedło a. jadło— jedzenie. ...
Brabancja — obecnie część Belgii i Holandii, w czasach opisywanych przez powieść była księstwem....
pax (łac.) — pokój, tu: „Spokój!”. ...
Janusz I Starszy (Warszawski) — (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły. ...
prawić (daw.) — mówić. ...
sędzielizna (daw.) — szron. ...
sadź — dziś: szadź, osad lodu powstały ze skroplonej mgły. ...
Bywały nawet i takie niewiasty w tym rodzie, które wychodząc za obcych książąt, zwijały w palcac...
krajka — skrawek tkaniny bądź jej pas przyszyty na brzegu sukni, także: chustka. ...
przecz (daw.) — czemu. ...
cnić się (daw.) — tęsknić za czymś, martwić się, nudzić. ...
krzyw (daw.) — niechętny. ...
zresztą — tu: poza tym. ...
boćkać (daw.) — całować. ...
Merlin — czarodziej z legend i romansów o królu Arturze. ...
zachorzał — dziś popr.: zachorował. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
łowczy — urzędnik zajmujący się organizacją polowania. ...
otoka — nagonka, obława. ...
pomykać (daw.) — uciekać. ...
Janusz I Starszy (Warszawski) — (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły. ...
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckieg...
tur — wymarły dziki ssak z rzędu parzystokopytnych. ...
lubo (daw.) — chociaż. ...
kurpieski — kurpiowski. ...
krzywuła — instrument dęty drewniany o zakrzywionej rurze. ...
kierz (daw.) — krzak. ...
barłóg — leże niedźwiedzia. ...
obierza — sieć myśliwska, tu przen.: obława. ...
wyboczyć (daw.) — zboczyć, skręcić. ...
ciżba (daw.) — mrowie, tłum. ...
bawić (daw.) — przebywać. ...
dufny — pewny siebie, zwł. nadmiernie. ...
pustać — pusty, niezalesiony teren. ...
przenosić (daw.) — przewyższać. ...
pacierze (daw.) — kręgosłup. ...
prawy (daw.) — prawdziwy. ...
łatwie — dziś popr.: łatwo. ...
Brabancja — obecnie część Belgii i Holandii, w czasach opisywanych przez powieść — księstwo. ...
Burgundia — region w centralnej Francji. ...
zawrzeć się (daw.) — zamknąć się. ...
międzyroże — głowa zwierzęcia między jego rogami. ...
do szczętu — doszczętnie, całkowicie. ...
Las Hercyński a. Góry Hercyńskie— górzysty i lesisty region nad rzeką Ren. ...
warzyć (daw.) — gotować. ...
driakiew — roślina lecznicza, tu przen. lekarstwo. ...
lubo (daw.) — chociaż. ...
włodyka — rycerz, zwłaszcza niemajętny lub bez pełni praw stanowych. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
radzi (daw.) — chętnie. ...
nów — faza księżyca, gdy jest on niewidoczny z Ziemi. ...
stryk (daw.) — stryj. ...
ostawić (daw.) — zostawić. ...
Saraceni — Arabowie, muzułmanie, przen. poganie; w czasie opisywanym w powieści w Hiszpanii trwa...
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckieg...
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny W...
Władysław II Jagiełło — (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król...
bawić (daw.) — przebywać. ...
patrzeć przez szpary — jak „patrzeć przez palce”. ...
knecht (daw.) — żołnierz piechoty niemieckiej. ...
lubo (daw.) — chociaż. ...
nastąpić na kogoś (daw.) — zaatakować kogoś. ...
zali (daw.) — czy. ...
w uściech — dziś popr.: w ustach. ...
czy był praw (daw.) — czy miał prawo, czy miał rację. ...
Bóg — stylizacja staropolska: mianownik w roli wołacza. ...
Siedmiogród a. Transylwania — kraina historyczna w centralnej Rumunii, zamieszkała między innymi...
drzewiej (daw.) — dawniej. ...
ninie (daw.) — teraz. ...
nasadzać — nasyłać, przygotowywać zasadzki. ...
następować (daw.) — atakować. ...
swywolnik a. swawolnik(daw.) — człowiek postępujący według własnej woli, nie podporządkowujący s...
stropić się — wpaść w zakłopotanie, stracić pewność siebie. ...
samotrzeć — we trzech. ...
przystać (daw.) — zgodzić się. ...
zasię (daw.) — wara, precz. ...
cesarz rzymski — tytuł cesarza niemieckiego. ...
warować się (daw.) — strzec się, pilnować się. ...
naśli — dziś popr.: naszli. ...
Pax (łac.) — pokój; tu: Spokój! ...
tedy (daw.) — więc, zatem. ...
ziemia dobrzyńska — obszar na wschód od Torunia, zagarnięty przez krzyżaków wskutek bezprawnej u...
Władysław Opolczyk — (ok. 1330–1401), książę opolski, lennik czeski, stronnik dynastii Andegawen...
Markwart von Salzbach — komtur krzyżacki, ścięty przez wielkiego księcia Witolda po bitwie pod G...
Szomberg — nazwisko to, jako zabójcy dzieci księcia Witolda, pojawia się w tekstach pisarza i hi...
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny W...
Jagiełłów — dawna forma, zastępująca przymiotnik odosobowy „Jagiełłowy”. ...
zali (daw.) — czy. ...
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckieg...
Szomberg — nazwisko to, jako zabójcy dzieci księcia Witolda, pojawia się w tekstach pisarza i hi...
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny W...
Władysław II Jagiełło — (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król...
zali (daw.) — czy. ...
zachorzeć (daw.) — zachorować. ...
Markwart von Salzbach — komtur krzyżacki, ścięty przez wielkiego księcia Witolda po bitwie pod G...
Szomberg — nazwisko to, jako zabójcy dzieci księcia Witolda, pojawia się w tekstach pisarza i hi...
Janusz I Starszy (Warszawski) — (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły. ...
Janusz I Starszy (Warszawski) — (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły. ...
błam — zszyte skóry zwierząt futerkowych. ...
grzywna — jako jednostka wagi: pół funta. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
rakiem (daw.) — tyłem. ...
hercyński — pochodzący z Gór Hercyńskich. ...
tur — wymarły dziki ssak z rzędu parzystokopytnych. ...
zmówiony (daw.) — zaręczony. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
knecht (daw.) — żołnierz piechoty niemieckiej. ...
łamanie kołem — forma śrdw. egzekucji. ...
ochędożny (daw.) — porządny. ...
prawy (daw.) — prawdziwy. ...
przygodzić się (daw.) — przydarzyć się. ...
szelma — osoba sprytna i nieuczciwa. ...
pójść na haki — forma śrdw. egzekucji. ...
wisielec — tu: osoba, która zasługuje na śmierć przez powieszenie. ...
Szomberg — nazwisko to, jako zabójcy dzieci księcia Witolda, pojawia się w tekstach pisarza i hi...
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny W...
kopny — grząski lub sypki, trudny do przebycia. ...
okiść — przypominający liście śnieg przyrośnięty do gałęzi. ...
komandoria, komturia — jednostka administracyjna w zakonach rycerskich. ...
Ulrich von Jungingen — 1360-1410, wielki mistrz zakonu krzyżackiego, zginął w bitwie pod Grunwal...
zakała — tu: wstyd, hańba. ...
św. Dionizy — (zm. ok. 250–258) – pierwszy biskup Paryża, męczennik, patron Francji, męczennik. ...
żgać (daw.) — dźgać, kłuć. ...
uważcie — tu: patrzcie, zauważcie. ...
lubo (daw.) — chociaż. ...
krzyw (daw.) — niechętny, urażony. ...
krzypota (daw.) — kaszel, u Sienkiewicza konsekwentnie: choroba. ...
kulbaka — wysokie siodło, przeważnie wojskowe. ...
pilić — poganiać. ...
obzierać się — oglądać się za siebie. ...
Janusz I Starszy (Warszawski) — (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły. ...
zmiarkować (daw.) — zorientować się. ...
komtur — zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się ...
jeno (daw.) — tylko. ...
któren — dziś popr.: który. ...
chwacki (daw.) — odważny, śmiały i zaradny. ...
sierdzity, częściej sierdzisty — zapalczywy, skłonny do gniewu. ...
tur — wymarły dziki ssak z rzędu parzystokopytnych. ...
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckieg...
płochy (daw.) — niestały w uczuciach. ...
śluzy a. ślozy (daw.) — łzy. ...
rad (daw.) — chętnie. ...
krzypota (daw.) — kaszel, u Sienkiewicza konsekwentnie: choroba. ...
dwojaki — dwa połączone naczynia gliniane. ...
truchła (gw.) — trumna. ...
chybać (daw.) — lecieć, pędzić. ...
przepasan — pasowany na rycerza. ...
miles cinctus (łac.) — rycerz pasowany. ...
przeto (daw.) — więc. ...
one (daw.) — te. ...
starosta piekielny — Lucyfer jako zwierzchnik wszystkich diabłów. ...
pomazaniec ziemski — król (od użycia olejów świętych w ceremonii koronacji). ...
hercyński — pochodzący z Gór Hercyńskich. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
prawy (daw.) — prawdziwy. ...
pątniczy (daw.) — pielgrzymi. ...
tykwa — naczynie wykonane z twardej skorupy rośliny nazywanej również tykwą. ...
róża jerychońska — roślina pustynna, w czasie suszy zwijająca się w kulkę toczoną przez wiatr po...
jeno (daw.) — tylko. ...
roków (gw.) — lat. ...
znacznie go popuściło — bardzo mu się poprawiło. ...
frasunek (daw.) — smutek. ...
przemóc (daw.) — pokonać. ...
rychło (daw.) — wkrótce. ...
krzypota (daw.) — kaszel, u Sienkiewicza konsekwentnie: choroba. ...
folgować (daw.) — traktować łagodniej. ...
zakon (daw.) — prawo. ...
sierdzić się (daw.) — złościć się. ...
opamiętać się — tu: zastanowić się. ...
krzyw (daw.) — niechętny. ...
dyspensa — wydawane w szczególnych przypadkach zwolnienie z obowiązku przestrzegania któregoś z ...
bene (łac.) — dobrze. ...
in articulo mortis (łac.) — w obliczu śmierci. ...
uręczać — tu: zaręczać. ...
zaciąć się (daw.) — uprzeć się. ...
któren — dziś popr.: który. ...
synod — zebranie duchowieństwa i świeckich, podejmujące decyzje w sprawach kościelnych. ...
opat — przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym. ...
przeto (daw.) — więc. ...
ochędożnie (daw.) — porządnie. ...
łuby — kosze; tu: bagaż podróżny. ...
jaka (daw.) — rodzaj okrycia wierzchniego. ...
równianka (daw.) — wianek. ...
czeladna — izba, w której przebywała czeladź (służba). ...
zasuć (gw.) — zasypać, pokryć. ...
graba — własc. gruba: palenisko. ...
malowania na szybach — witraże. ...
Ecce Agnus Dei (łac.) — Oto Baranek Boży, słowa wypowiadane podczas Podniesienia. ...
Domine, non sum dignus (łac.) — Panie, nie jestem godzien. ...
akwizgrański — Akwizgran a. Aachen to miasto koronacyjne cesarzy niemieckich; w tamtejszej kapli...
tum (daw.) — świątynia. ...
graba — własc. gruba: palenisko. ...
przetowłosy (daw.) — jasnowłosy. ...
mizerykordia — (od łac. misericordia czyli miłosierdzie), krótki, wąski sztylet do dobijania ran...
bierwiono — polano. ...
do rania — dziś popr.: do rana. ...
lutnia (muz.) — dawny instrument strunowy szarpany. ...
zabaczyć — zapomnieć. ...
śluzy a. ślozy (daw.) — łzy. ...
Za Jasiem do Śląska — pieśń ludowa spotykana w Wielkopolsce, Małopolsce, na Mazowszu i na Śląsku...
Ave Maria, gratia plena (łac.) — Zdrowaś Mario, łaskiś pełna. ...
zszerszeniały (daw.) — pokryty szronem. ...
zasuć (gw.) — zasypać. ...
szuba (daw.) — płaszcz podbity futrem. ...
popętać — spętać, związać. ...
ustalić — tu: utwardzić. ...
jąć (daw.) — zacząć. ...
dymna a. kurna chata — chata bez komina, w której dym wydostawał się przez dach. ...
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckieg...
tuszyć (daw.) — mieć nadzieję. ...
toporzysko — rękojeść topora lub siekiery. ...
pokulbaczyć (daw.) — osiodłać. ...
starunek (daw.) — opieka, staranie. ...
przeznać (daw.) — tu: poznać, przejrzeć kogoś. ...
wolej (daw.) — lepiej. ...
obierza — sieć myśliwska. ...
Ojcu wszystkiego chrześcijaństwa — papieżowi. ...
na odprawę — aby je odprawić, tj. pozbyć się ich. ...
przygodzić się (daw.) — przytrafić się, tu: znaleźć się. ...
pierwej (daw.) — wcześniej. ...
naści (daw.) — masz. ...
chowany (daw.) — udomowiony. ...
na podorędziu (daw.) — pod ręką. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
przeciwny (daw.) — niechętny. ...
Zawisza Czarny z Garbowa — (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węg...
Mikołaj Powała z Taczewa — (ok. 1380–ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej pr...
na ostre — na broń ostrą, przen.: na śmierć. ...
pewnikiem (daw.) — na pewno. ...
rad (daw.) — zadowolony. ...
wolej (daw.) — lepiej. ...
kostera (daw.) — gracz w kości, hazardzista. ...
markotno — smutno. ...
krzyw (daw.) — niechętny, niezadowolony. ...
przystać (daw.) — zgodzić się. ...
Wilia — Wigilia. ...
kurniawa — zadymka (z gwary góralskiej, którą Sienkiewicz wykorzystywał do naśladowania języka s...
tuman — mgła, tu: zawieja. ...
lubo (daw.) — chociaż. ...
siła (daw.) — wielu. ...
niewód — sieć rybacka w formie stożkowatego worka ze skrzydłami do zagarniania ryb. ...
jasełka — tradycja odgrywania przedstawień w Wigilię Bożego Narodzenia, kolędowanie. ...
grochowiny — słoma z wymłóconego grochu. ...
Janusz I Starszy (Warszawski) — (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły. ...
blanki — zwieńczenie muru obronnego. ...
wiera (daw.) — wierzę, że… ...
gładki (daw.) — piękny. ...
przyganić (daw.) — skrytykować. ...
mruczno mi było (daw.) — byłem niezadowolony. ...
chycić się czegoś — uchwycić się jakiegoś zamiaru, zdecydować się na coś. ...
zawdy a. zawżdy (daw.) — zawsze. ...
wieja — zawieja, zadymka. ...
rękodajny (daw.) — sługa. ...
wyrostek (daw.) — chłopak. ...
kasztelan — średniowieczny urzędnik, odpowiedzialny za ściąganie podatków, obronę i sądownictwo ...
nierad (daw.) — niezadowolony. ...
odgrześć (daw.) — odgrzebać. ...
lisiura (daw.) — płaszcz podbity lisim futrem. ...
z przyrodzenia (daw.) — z natury. ...
mitręga — tu: marnowanie czasu, zwlekanie. ...
sprawić (daw.) — przygotować, zorganizować. ...
kasztelan — średniowieczny urzędnik, odpowiedzialny za ściąganie podatków, obronę i sądownictwo ...
kopny — zasypany śniegiem, trudny do przejścia. ...
jąć (daw.) — zacząć. ...
olszniak (daw.) — zagajnik olchowy. ...
wedle (daw.) — obok. ...
wieja — zawieja, zamieć. ...
skrzepnąć — zamarznąć. ...
staje a. stajanie — dawna miara odległości (etymologicznie: dystans, po przebiegnięciu którego k...
jeno (daw.) — tylko. ...
świeczki — tu: ślepia. ...
łuby — kosze; tu: bagaż podróżny. ...
białogłowa (daw.) — kobieta. ...
staje a. stajanie— dawna miara odległości (etymologicznie: dystans, po przebiegnięciu którego ko...
przyświadczać (daw.) — przyznawać. ...
wedle (daw.) — obok. ...
czeladna — izba, w której przebywała czeladź (służba). ...
ugwarzyć (daw.) — porozmawiać. ...
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckieg...
zali (daw.) — czy. ...
gorze (ze starop. gorzeć: palić się) — biada, nieszczęście, niebezpieczeństwo. ...
obaczyć się — tu: dojść do zmysłów. ...
pierwej (daw.) — najpierw. ...
markotno — smutno. ...
jąć (daw.) — zacząć. ...
dur (daw.) — stan odurzenia, obłęd, choroba. ...
w drugie święto — w drugi dzień świąt Bożego Narodzenia. ...
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckieg...
zgoła (daw.) — przecież. ...
zali (daw.) — czy. ...
gorze (ze starop. gorzeć: palić się) — biada, nieszczęście, niebezpieczeństwo. ...
gorze (ze starop. gorzeć: palić się) — biada, nieszczęście, niebezpieczeństwo. ...
Janusz I Starszy (Warszawski) — (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły. ...
Semko — Ziemowit IV (ok. 1352–1426), książę płocki, prowadzący samodzielną politykę zagraniczną,...
ninie (daw.) — teraz. ...
obaczyć się (daw.) — zorientować się. ...
miarkować (daw.) — myśleć. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
widzi się (daw.) — wydaje się. ...
Geldria — prowincja Holandii położona pomiędzy rzekami IJssel, Moza i Ren. ...
mierzeja — piaszczyste przedłużenie półwyspu, przen. wybrzeże. ...
wolej (daw.) — lepiej. ...
komtur — zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się ...
wici — wezwanie na wojnę wysyłane w formie pęku powrozów lub gałązek (witek) wierzbowych. ...
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny W...
folga — pobłażanie, łagodniejsze traktowanie. ...
kapituła — rada sprawująca władzę w zakonie. ...
złoba (daw.) — zło. ...
zaprzeć się — zaprzeczyć. ...
dać pole (daw.) — stanąć do pojedynku. ...
bywały (daw.) — obyty w świecie, doświadczony. ...
ninie (daw.) — teraz. ...
tur — wymarły dziki ssak z rzędu parzystokopytnych. ...
zmóc (daw.) — pokonać. ...
wolej (daw.) — lepiej. ...
przyrzucić — dodać. ...
nałęczka (daw.) — chusta służąca jako przepaska na głowę. ...
olsnąć (daw.) — oślepnąć. ...
opat — przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym. ...
prawić (daw.) — mówić, opowiadać. ...
wiano — posag. ...
godny (daw.) — porządny, solidny. ...
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckieg...
tur — wymarły dziki ssak z rzędu parzystokopytnych. ...
luty (daw.) — groźny, srogi. ...
wyżenąć (daw.) — wypędzić, wygnać. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
Janusz I Starszy (Warszawski) — (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły. ...
wagować się (daw.) — wahać się. ...
pomiarkować (daw.) — pomyśleć. ...
zaprzeć się czegoś (daw.) — zaprzeczyć czemuś. ...
pilić — poganiać. ...
obrok — pasza dla koni. ...
miesiąc (daw.) — księżyc. ...
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny W...
skować (daw.) — skuć. ...
ostać (daw.) — zostać. ...
wpadlina — rozpadlina, wąwóz. ...
dżdże (daw.) — deszcze. ...
oparzelisko — torfowisko, niezamarzające zimą, nad którym unoszą się opary (stąd nazwa). ...
łęg — podmokła łąka. ...
siła (daw.) — wiele. ...
wyszlą — dziś popr.: wyślą. ...
wiedzą — tu: znają. ...
Wer da (niem.) — kto tam? ...
porównać się — zrównać się. ...
jeno (daw.) — tylko. ...
ostrokół — palisada. ...
pątnik (daw.) — pielgrzym. ...
pątnik (daw.) — pielgrzym. ...
płowy — (o włosach) jasny. ...
hercyński — pochodzący z Gór Hercyńskich nad Renem. ...
zali (daw.) — czy. ...
Szomberg — nazwisko to, jako zabójcy dzieci księcia Witolda, pojawia się w tekstach pisarza i hi...
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny W...
Markwart von Salzbach — komtur krzyżacki, ścięty przez wielkiego księcia Witolda po bitwie pod G...
pilny — tu: staranny. ...
za czym (daw.) — więc, zatem, wobec tego. ...
kapituła — rada sprawująca władzę w zakonie. ...
komtur — zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się ...
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny W...
dokazać (daw.) — dokonać. ...
odzyszcze — dziś popr.: odzyska. ...
ług a. łęg — podmokła łąka. ...
statek (daw.) — mienie, zwł. ruchome. ...
zdawać (daw.) — oddawać. ...
radziej (daw.) — chętniej. ...
przezpiecznie (daw.) — bezpiecznie. ...
tak mi się widzi — tak mi się wydaje. ...
imać (daw.) — chwytać. ...
mizerykordia — (od łac. misericordia czyli miłosierdzie), krótki, wąski sztylet do dobijania ran...
statecznie — trwale i pewnie. ...
wywczas (daw.) — odpoczynek. ...
kierz (daw.) — krzak. ...
kaleta (daw.) — noszony przy pasie woreczek na pieniądze czy inne drobiazgi. ...
mlewo (daw.) — zmielone ziarno. ...
plewa — w przypadku zbóż i traw: osłona ziarna. ...
żarna — urządzenia do ręcznego mielenia ziarna, rozcieranego na kamiennej płycie. ...
przednówek — okres przed wiosennymi zasiewami, kiedy chłopom z reguły kończyły się zimowe zapasy...
nie stanie (daw.) — nie będzie. ...
pustać (daw.) — pustkowie, obszar nie porośnięty lasem. ...
więcej — bardziej. ...
opona (daw.) — zasłona. ...
komtur — zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się ...
z powinną głową (daw.) — posłusznie. ...
na nice (daw.) — na drugą stronę, podszewką na wierzch. ...
sromota (daw.) — hańba. ...
przygodzić się (daw.) — przydarzyć się. ...
katusze — tortury. ...
stradać a. postradać (daw.) — stracić. ...
pątnik (daw.) — pielgrzym. ...
ukrzepić (daw.) — wzmocnić. ...
Fryz a. Fryzyjczyk — mieszkaniec Fryzji, krainy nad Morzem Północnym, obecnie stanowiącej pogran...
tur — wymarły dziki ssak z rzędu parzystokopytnych. ...
przecie — dziś popr.: przecież. ...
roków (gw.) — lat. ...
radziej (daw.) — chętniej. ...
skotarz (daw.) — pasterz. ...
tuman — mgła a. kłęby pary. ...
mimo (daw.) — obok. ...
uderzył — tu: zadął. ...
knecht (daw.) — żołnierz piechoty niemieckiej. ...
Wer da (niem.) — kto tam? ...
zali (daw.) — czy. ...
blanki — zwieńczenie muru obronnego. ...
czereda (daw.) — gromada. ...
spozierać (daw.) — spoglądać. ...
gruby — tu: prymitywny. ...
kropierz — długa kapa osłaniająca konia. ...
zmierzić się — sprzykrzyć się, zbrzydzić się. ...
modry — niebieski. ...
gorze (ze starop. gorzeć: palić się) — biada, nieszczęście, niebezpieczeństwo. ...
zgrzebny — wykonany z szorstkiego, grubo tkanego płótna. ...
dyć (gw.) — przecież. ...
Za Jasiem do Śląska — pieśń ludowa spotykana w Wielkopolsce, Małopolsce, na Mazowszu i na Śląsku...
ozwać się (daw.) — odezwać się. ...
Результаты поиска:
×
QR код текущей страницы
×