– Kto mianowicie? – zapytałem. – Kto mianowicie ma dla mnie propozycję? I jaką?

– Na pytanie: Kto? – musi ci na razie starczyć odpowiedź: My. Natomiast na pytanie: Jaką? – śpieszę z wyczerpującymi wyjaśnieniami. Oferujemy ci mianowicie daleko idącą pomoc, mecenat, opiekę i edukację. My będziemy – można w pewnym sensie powiedzieć – sztabem twoich opiekunów, sponsorów i szkoleniowców. Ty masz – jak wiemy, a nawet jak powszechnie na mieście wiadomo – talent. Masz talent ewidentny i bezdyskusyjny, choć jakby go – właśnie – samemu sobie zostawić, to może się okazać, że ma on – jeśli można się tak wyrazić – krótkie nogi i płytki oddech. Talent trzeba pielęgnować i doskonalić. W dzisiejszych czasach sam talent to jest nic. Weźmy naszego sławnego skoczka narciarskiego. Ma chłopak talent – to jest poza wątpliwościami. Ale cały sztab ludzi pracuje, żeby jego talent działał optymalnie. Prostacki trening: pompki, przysiady, przebieżki – to jest teraz za mało. W dzisiejszych czasach trzeba dbać przede wszystkim o – znacząco popukał się w głowę – o psychikę. Trzeba sobie wszystko uświadomić: własne słabości, mocne strony i jak odganiać stresy. Jak ktoś ma dar i chce przez ten dar dojść do mistrzostwa – musi temu darowi wszystko podporządkować: tryb życia, podróże, dietę, sen i jawę. A ty co? Masz talent, bardzo w dodatku rzadki talent i nie tylko nad nim nie pracujesz, ale na dobrą sprawę nawet nie uświadamiasz sobie jego istoty czy prawdziwej natury. Nie masz pojęcia, jak go użyć. Klienta goń! Pałą w skroń! Karta w dłoń! Człowieku, to było dobre w wiekach średnich na Brzeskiej, ale nie w śródmieściu na przełomie tysiącleci! I na dodatek jakieś odsyłanie kasy, jakieś grzywny zwrotne, jakieś porutne listy do banku! W sumie dobrze, że akurat na ten bank był napad, bo jak znaleźliśmy w czasie inwentaryzacji twój kuriozalny anonim, zmobilizowało nas to do podjęcia kroków. Co to w ogóle jest! – dotknął palcem koperty. – Co ty za samobójcze jaja wyprawiasz? Wszystko wskazuje, że jesteś niestabilny psychicznie, prawdopodobnie od tego trzeba będzie zacząć. Weź, spróbuj ostro uświadomić sobie, na czym naprawdę twój talent polega. Bo tobie się wydaje, że twój talent polega na tym, że jak ktoś podchodzi do bankomatu i zaczyna pikać, to ty zgadujesz… Słuchem zgadujesz – tak? Słyszysz? – potwierdziłem skinieniem głowy. – Byłem pewien… Czyli jak jesteś, ma się rozumieć odpowiednio blisko, to po tonach piknięć poznajesz, jakie kto cyfry wybiera. Słyszysz cyfry. Tak? – potwierdziłem kolejny raz, w moich potwierdzających skinieniach głowy była coraz większa ulga. – A widzisz. Muszę ci powiedzieć, że owszem, słyszeć cudze PINy to nie jest mała rzecz, ale to jest jedynie objaw wstępny, początkowy sygnał, figura, symbol i napis na bramie rzeczywistych i dopiero otwierających się przed tobą możliwości. To znaczy one już się przed tobą otwarły, tyle że ty tego nie zauważyłeś. Przypomnę ci twój pierwszy raz. Otóż jak pierwszy raz pod Holidayem usłyszałeś wystukiwane przez pewnego gamoniowatego dziadka w wytwornych płótnach cyfry…

– Wiedziałem, że bankomaty są monitorowane, ale nie przypuszczałem, że jest to aż taki monitoring.

– Tak, tak, monitoring to podstawa – machnął niecierpliwie ręką – nie przerywaj mi; otóż jak pierwszy raz rozkodowałeś cudzy PIN, byłeś tak tym faktem przytłoczony i zdumiony, że w ogóle nie zauważyłeś, że słyszysz znacznie więcej niż tylko znaczące pikania bankomatów. Przecież ty dokładnie od tego momentu zacząłeś ściśle słyszeć i nawet literalnie odnotowywać przypadkowe rozmowy, zasłyszane monologi, wszystkie głosy miasta, nawet rzeczy dawno usłyszane od tego momentu na nowo ożyły w twojej głowie. I to jest sprawa! To jest sprawa, która nas szczerze interesuje, a interesuje nas z jednego powodu: jest ona mianowicie interesująca. Bankomaty nie. Bankomaty nie są interesujące. Bankomaty – rzecz przejściowa, teraz są, za moment ich nie będzie. Już rozmaici spece się rozwodzą nad perspektywami dalszego ich rozwoju, mówi się, że bardzo niedługo PINy zastąpione zostaną odciskami palców albo skanowaniem źrenicy, podobno na Zachodzie już to działa. Tak że, drogi przyjacielu, chuj ci ze słyszenia bankomatów, jak one lada chwila grać przestaną. Bankomaty – rozumiesz – w całej tej historii są najmniej istotne. My, poszukując prawdy, nie znajdziemy jej w czymś, co jest z definicji sezonowe. Weź niedawne telefony komórkowe wielkości męskiego buta, co w filmach sprzed paru lat występują jako rekwizyty nowoczesności… Widziałeś kiedyś coś bardziej archaicznego? Z bankomatami jest tak samo, one tak się zmienią, że praktycznie przeminą, a w każdym razie ich forma ulegnie tak daleko idącej zmianie, że nie da się z tego wysnuć żadnej godnej uwagi treści. Słowem, twoje słyszenie PINów lada chwila się zdezaktualizuje, bo PINy przeminą, ale twoje – że docisnę pedał patosu do dechy – twoje słyszenie ludzkich głosów i języków przetrwa, bo ludzkie głosy i języki nigdy nie przeminą. W każdym razie może przetrwać, jeśli sprawą umiejętnie się pokieruje. Przedtem jednak, przed poznaniem dalszych szczegółów – przesunął formularz w moim kierunku – przedtem jednak musisz podpisać zobowiązanie o współpracy.

– O jakiej współpracy? Ja nie mam zamiaru z nikim współpracować!

– Ach, doprawdy, doprawdy! Nie mam zamiaru z nikim współpracować, oświadczył spadkobierca najszczytniejszych zasad! Słuchaj, gnoju! Nie zmuszaj mnie do najtańszego kabotyństwa! – faktycznie wykrzywiał się nad wyraz tandetnie. – Co tobie się wydaje? Że zdradzasz ojczyznę? Że zostajesz współpracownikiem ochrany? Że podpisujesz volkslistę? Że dostajesz nominację na Tajnego Współpracownika Urzędu Bezpieczeństwa, TW pseudonim: Irish? Że będziesz kapował na kolegów z podziemnej Solidarności? Epoki ci się pojebały? Durniu skończony? Co ty myślisz, że będziemy ciebie straszyć, szantażować, zmuszać? Że żebyś trochę zmiękł, zajmiemy się tą twoją postarzałą laską, na której sam nawet nie wiesz, jak ci zależy? Co ty myślisz, że ja nie mam przed kim odgrywać Otella? Albo ci się wydaje, że ci podsuwamy w twoim stylu groteskowe bohomazy: Ja, Patryk Wojewoda, data, miejsce urodzenia, imiona rodziców, PIT, PESEL, zobowiązuję się do przekazywania złoczyńcom zasłyszanych przeze mnie numerów PINów. Oświadczam, że zdaję sobie sprawę z wszelkich prawnych konsekwencji moich działań i równocześnie zobowiązuję się zarówno treść podpisanego dokumentu, jak i przebieg rozmowy kwalifikacyjnej zachować w ścisłej tajemnicy. Załączniki: 1) Własnoręczny życiorys. 2) Oświadczenie o posiadanych zasobach majątkowych. 3) Trzy fotografie. 4) Zaświadczenie lekarskie o aktualnym stanie zdrowia. Podpis. Człowieku! Epoka takich zabaw literackich skończyła się bezpowrotnie! – wstał, chwiejnym krokiem podszedł do biurka, otwarł szufladę, w której trzymałem podarowane mi przez starego wieczne pióra. Bez pudła wyciągnął niedawno czarnozielonego pelikana, którym prowadzę „Dziennik wypraw", i wetknął mi go w palce. – Człowieku! Przecież to nie mój, tylko twój interes! Podpisuj, pókiś cały! Podpisuj – zaśmiał się piskliwie, ale szczerze – podpisuj, a w nagrodę wujek opowie ci bajkę.

– Jaki wujek? Jaką bajkę? – dobrze wiedziałem, o co chodzi, ale chyba chciałem retorycznie zagłuszyć skrzyp pióra, które – jak się domyślacie – nie skrzypiało wcale.

– Jak to, jaki wujek? Jak to, jaką bajkę? Ależ o mnie chodzi, cny Patryku! Przecież chcesz usłyszeć opowieść o napadzie na bank? Przecież za to, żeby usłyszeć prawdziwą, z życia wziętą historię o zbrodni – ty jesteś w stanie duszę sprzedać. Może to zresztą właśnie zrobiłeś? – złożył kartkę i schował w zanadrze. – Może to zrobiłeś? Może sprzedałeś? Cokolwiek jednak uczyniłeś – wrócił na swoje miejsce na wersalce, ale prawie natychmiast podniósł się służbiście – uczyniłeś dobrze. A teraz ubieraj się, bo ruszamy w drogę. Mam zamiar nie tylko dotrzymać obietnicy i opowiedzieć ci wszystko, mam też zamiar poprzeć moje opowiadanie naocznym zaprezentowaniem miejsca akcji. Słyszałeś o napadzie na Jasnej w 1964 roku? Musiałeś słyszeć, bo to bardzo był sławny, historyczny napad…

Ubierałem się i z zapartym tchem słuchałem, jechaliśmy na dół windą, a potem na plac Wieży policyjnym autem. Prowadził ten sam co wtedy mrukliwy kierowca, z rosnącą pychą wtajemniczonego słuchałem szczegółów, o których za parę miesięcy miały pisać wszystkie gazety. Pałac Kultury tonął w ciemnym dymie, jakby obradujące tam samozwańcze konklawe dawało znać, że nigdy nie dojdzie do porozumienia, w otwartej na okrągło księgarni na Dworcu Centralnym szczupła dziewczyna z ogromnym jak fortepian plecakiem na ramionach kartkowała „Annę Kareninę", w oddalonej o niecały kilometr knajpie biesiadowali trzej młodzi mordercy. Byłem pewien, że kolejny raz usłyszę daleki rozpaczliwy krzyk, ale z monotonnego łoskotu miasta nie wydobywała się żadna nietypowa nuta, przed bankiem płonęły świece.

Schodziliśmy po krętych schodach, migotały cienie, śladów krwi nie było wcale. Na ostatnim zakolu, jak już widać było beton, na którym miesiąc temu leżały zabite kasjerki, mój przewodnik po zaświatach nagle się zatrzymał. – A kalendarza – w podziemiach banku głos jego huczał nieoczekiwanie komicznie – a kalendarza, że zwierzę ci się do końca z moich tragicznych przeczuć, ona także nie spaliła. Dobrze wymyśliła scenę palenia, ale to była fiction. Dziennik jej niekonwencjonalnego życia istnieje, wiem, bo czuję jego nieobrócone w popiół pismo nosem. Widocznie nie chciała spalić kroniki swej wolności i zemsty. Nie spaliła mostów, nie spaliła zdrady, nie spaliła poprzedniego życia, nie spaliła wolności i nie spaliła zeszytu. Mógłbym go znaleźć, ale po co. Nie ma co szukać. Już nie szukam. Mnie już pod tym względem nie ma. A jak nie ma mnie pod tym względem, to i pod żadnym innym też nie. Spokój i pogoda ducha nigdy nie wrócą. Masz rację. Mnie nie ma. Służba funkcjonariusza o nieczytelnym stopniu skończona. Sam jesteś, Patryku. Sam jesteś w czarnych piwnicach Banku LwowskoWileńskiego.