Як пакоцiцца заяц, як наробiць крыку на ўвесь лес:
- Дзядзькi, бацькi, дзяды, браты, бяжыце сюды!
Тут, як бачыш, з усiх бакоў пасыпалiся зайцы.
Назьбягалася iх цэлая чарада.
Прывёў кот Максiм зайцоў да царскiх палацаў. Бачыць - на дварэ вялiкi хлеў стаiць. Ён i кажа зайцам:
- Пачакайце вы ў гэтым хляве. Скончыцца мой суд, тады я вашу скаргу падам цару.
Зайцы паскакалi ў хлеў, а кот - бразь! - ды i зачынiў iх там на засаўку.
Iдзе ён да царскiх палацаў, падскокваючы, у лапкi плешчучы.
Узыходзiць на ганак, стукае ў дзьверы:
- Адчынiце!
Адчынiў яму салдат-вартавы.
- Чаго трэба? - пытаецца.
- Пакажы, дзе цар жыве.
Салдат паказаў.
Увайшоў кот Максiм у вялiкi пакой, а там цар сядзiць.
- Добры дзень, ваша вялiчаства-вымператарства!
- Добры дзень, каток! - адказвае цар. - Што скажаш?
- Ды вось прыслаў табе мой гаспадар пан Марцiн Глiнскi-Папялiнскi гасьцiнчыка.
- Дзе-ж той гасьцiнчык?
- У хляве.
Прыйшоў цар у хлеў, паглядзеў, а там поўна зайцоў, як зачынiць.
- Мусiць, дужа багаты твой гаспадар, калi гэтулькi зайцоў прыслаў? дзiвiцца цар. - Мусiць, у яго яшчэ больш ёсьць.
- Ён, панок-царок, такi багаты, што дай ты рады. Усяго ў яго многа, няма толькi гаспадынi ў пакоях. Прыслаў мяне тваю дачку сватаць.
Павёў цар ката ў палацы, накармiў, напаiў, ды яшчэ i на дарогу ў торбу даў. А пра дачку змаўчаў.
Вярнуўся кот Максiм дахаты. А яго гаспадар ледзьве дыхае: усе катовы запасы даўно паеў.
Разьвязаў кот торбу, дастаў адтуль усё, што з дарогi засталося, i пачаў кармiць гаспадара.
Акрыяў сяк-так пан Глiнскi-Папялiнскi ды пытаецца ў ката:
- Ну, што табе цар сказаў?
- Нiчога цiкавага, - кажа кот.
- Дык iдзi яшчэ раз да цара. Толькi нанасi мне больш яды ў запас.
Нанасiў кот яму яды, а сам зноў пайшоў да цара.
Прыходзiць у лес, а тут насустрач яму воўк:
- Куды iдзеш, кот?
- Да цара.
- Чаго?
- На суд.
I расказаў ваўку, на якi суд ён iдзе. Воўк кажа:
- Дык i я пайду з табою! Мяне таксама часта дарэмна лаяць.
- Аднаму табе суд не паверыць, - кажа кот.
- А ты чаму адзiн iдзеш?
- Што ты параўняўся зы мною. Мяне ўся царская радня ведае, а ад цябе навет сабакi ўцякаюць, калi дзе ўбачаць. У мяне там дзядзькi, бацькi, дзяды, браты...
- Дык што-ж мне рабiць?
Зьбяры сотнi тры сьветак, тады павераць.
Падскочыў воўк, аб зямлю стукнуў ды завыў на ўвесь лес:
- Дзядзькi, бацькi, дзяды, браты, бяжыце сюды!
Назьбiралася ваўкоў з усяго лесу.
Павёў iх кот Максiм да цара.
Прыходзяць на царскi двор. Нецярплiвыя ваўкi кажуць:
- Мы першыя пойдзем на суд.
- Не, - кажа кот, - мая скарга там даўно ляжыць. Як скончыцца мой суд, тады я падам вашу скаргу i вас паклiчу. А пакуль што пачакайце ў гэтым хляве.
Ваўкi падагнулi хвасты ды пацягнулiся ў хлеў. Як толькi зайшлi ўсе, кот бразь! - i зачынiў iх там. А сам падаўся ў палацы, у лапкi плешчучы.
Узыходзiць на ганак: стук, стук! Знаёмы салдат адчынiў яму. Кот проста да царскiх пакояў шыбае. Увайшоў да цара, добры дзень даў.
- Што скажаш, каток? - пытаецца цар.
- Так i так, - кажа кот Максiм, - прыслаў табе мой гаспадар пан Марцiн Глiнскi-Папялiнскi новы гасьцiнчык.
- Добра, - кажа цар.
Прыйшоў у хлеў, глядзiць, а там ваўкоў лiкам-нялiчана: i ў загарадках поўна набiта i яшчэ пад страхою, на вышках, процьма.
Загадаў цар ваўкоў пабiць, усiм слугам футры пашыць, а кату кажа:
- Перадай пану Глiнскаму-Папялiнскаму: няхай сам да мяне ў госьцi прыедзе.
Прыбег кот дахаты ўночы, задыхаўшыся. Пачаў тармасiць гаспадара. Ледзьве дабудзiўся.
- Уставай, - кажа, - я ад цара прыйшоў.
Раскатурхаўся сяк-так Глiнскi-Папялiнскi, пытаецца:
- Што цар сказаў?
- Сказаў, каб ты сам да яго ў госьцi ехаў.
Пачухаў Глiнскi-Папялiнскi патылiцу:
- У чым-жа я паеду? Я-ж голы, як бiзун.
- Нiчога, - кажа кот, - што-небудзь прыдумаем.
Сабралiся яны i бягом пабеглi да цара.
Бягуць, бачаць - недалёка ля гасьцiнца цэлае войска салдат сьпiць. Кот спынiў гаспадара.
- Пачакай, - кажа, - тут.
А сам крадкам пайшоў да войска. Назьнiмаў у сонных салдат шапак i напакаваў iмi два мяхi. Адзiн мех на плечы ўськiнуў, другi гаспадару даў. I пайшлi сабе далей.
Падыходзяць да рэчкi. Кату пiць захацелася. Паставiў ён мех ля мосту, гаспадара за каравульнага пакiнуў, а сам палез у рэчку ваду пiць. Напiўся вады, бачыць - паўзе рак у нару. Кот схапiў яго за вус i выкiнуў на бераг.
Рак пачаў прасiцца:
- Пусьцi мяне ў ваду. Можа, я табе таксама якую-небудзь службу саслужу.
Кот падумаў i кажа:
- Якую-ж ты мне можаш саслужыць службу?
- У вадзе, - кажа рак, - любую. Загадай, што хочаш, усё зраблю.
- Падкапай да ранiцы маставыя слупы, - загадаў кот.
- Добра, - кажа рак. - Гэта я магу.
Пусьцiў кот рака, i той адразу-ж ухапiўся за работу.
- А ты, - кажа кот Марцiну, - як толькi абвалiцца мост, раськiдай шапкi па вадзе i чакай мяне тут.
Сказаў кот гэтак, пераскочыў цераз мост ды пабег да цара ў палацы.
Прыбягае, дакладвае цару:
- Так i так, ваша вялiчаства-вымператарства... Ехаў да цябе ў госьцi мой гаспадар, пан Глiнскi-Папялiнскi, ды бяда здарылася: мост зламаўся, уся яго пяхота i коньнiца патапiлася, адзiн ён застаўся голы, бо абмундзiраваньне з вадою сплыло...
Тут цар сеў у карэту, ката з сабою пасадзiў, прыехаў да маста. Глядзiць, i праўда: толькi шапкi ад войска па вадзе плаваюць.
Паспачуваў цар пану Глiнскаму-Папялiнскаму ды загадаў лепшым сваiм краўцом i шаўцом пашыць яму новае абмундзiраваньне.
Як бачыш пашылi краўцы i шаўцы новае абмундзiраваньне. Адзеўся Глiнскi-Папялiнскi, прыхарашыўся i паехаў з царом у палацы.
Пагаманiў зь iм цар, пачаставаў, а потым i кажа:
- А цяпер хацеў-бы я паглядзець твой маёнтак: калi ты i праўда такi багаты, дык аддам за цябе дачку.
Спужаўся Глiнскi-Папялiнскi: якое-ж ён багацьце пакажа цару? Увесь яго маёнтак - адна глiняная печ, ды i тая развалiлася.
Пачуў пра гэта кот Максiм. Паклiкаў ён свайго гаспадара ўбок i шэпча яму:
- Ня бойся! Усё добра будзе.
Запраглi царскiя канюхi самых лепшых коней у самую лепшую карэту. Сеў цар у карэту i паехаў. А кот наперадзе пабег - дарогу паказваць.
Едзе цар, едзе, пад'яжджае да маёнтку Зьмея Гарынавiча. Кот наперадзе бяжыць. Бачыць: пастухi вялiкую чараду кароў пасуць. Падбягае ён да пастухоў.