- Ты мяне паслухай, - адказаў Бэртан. - Адным цудоўным днём iнспектар падпiльнуе цябе i, калi ўбачыць, што ў тваiм мяшку пушнiны звыш нормы, адбярэ ў цябе ўчастак, а самога аддасць пад суд!
Гэта была помста, але гэта было i цвярозае папярэджанне чалавека, што ведаў, якiм няшчасцем было б для Роя пазбаўленне свайго паляўнiчага ўчастка i права на паляванне. А гэтае няшчасце пагражала Рою падчас кожнага вяртання ў Сент-Элен, бо ён, як зарэгiстраваны трапер*, меў права на пэўную колькасць скурак кожнага пушнога звера i не больш.
* Трапер - у Паўночнай Амерыцы паляўнiчы на пушнога звера, якi скарыстоўвае пасткi.
Спынi i абшукай яго iнспектар зараз - гэта было б канцом для Роя-паляўнiчага, бо, вядома ж, у яго за спiнай было шмат больш за норму, i Джэк Бэртан гэта добра ведае.
- Ну, iнспектару яшчэ трэба злавiць мяне, - прамовiў Рой.
Згадка пра даўнi паядынак з iнспектарам была прыемнай для Роя, але папярэджанне Бэртана на iмгненне засмуцiла яго.
- Адным цудоўным днём ён зловiць цябе, Рой, - сказаў Бэртан i перавёў гаворку на iншае. - Як паляванне? - спытаўся ён, абмацваючы заплечны мяшок Роя.
- Вясновы бабёр, андатра, - прамовiў Рой, - некалькi лiсiц i катоў. Мала становiцца, Джэк, вельмi мала.
- Калi ж ты збiраешся выправiцца на поўнач, Рой?
- Калi так будзе працягвацца, дык не затрымаюся. Вылаўлены ўвесь участак. Хiба што за Чатырма Азёрамi знойдзеш ладную бабровую хатку. А норак мне за цэлы год нiводнай не трапiлася. Канчаецца для нас паляванне, Джэк.
- Пра гэта ты казаў яшчэ чатыры гады таму.
- Казаў i зараз кажу, - мiрна запярэчыў Рой. - З Муск-о-гi скончана. Можна аддаць тэрыторыю Бобу i iншым Аджыбуэям.
У свой час Муск-о-гi быў паляўнiчай тэрыторыяй iндзейскага племенi Аджыбуэяў. Гэта яны назвалi так недаследаваную прастору, якая раскiнулася на поўнач ад возера Гурон аж да хрыбта Срэбны Даляр. Пiянеры выжылi адтуль iндзейцаў, i на працягу двухсот гадоў заказнiк Муск-о-гi добра служыў паляўнiчым i дробным фермерам. Ён i зараз кармiў iх, асаблiва тых трынаццаць трапераў, якiя мелi там паляўнiчыя ўчасткi; але Рой перакананы, што ў Муск-о-гi хутка паляўнiчым не будзе чаго рабiць.
- Праўда, Джэк, - сказаў ён, - вось i дапалявалiся.
- Дык што ж цябе тут трымае? - спытаўся Бэртан. - Трэба хутчэй перасоўвацца на поўнач, а то будзе позна. Усе паляўнiчыя Муск-о-гi разявяць рот на новыя ўчасткi на поўначы, i на будучы год ты застанешся са сваiм iнтарэсам. Дык што ж цябе тут трымае? - Джэк Бэртан ведаў, што ўтрымлiвае Роя. Рой любiў вяртацца з лясоў у сваё абжытае жытло. Рою цяжка будзе падацца далёка на поўнач i адрэзаць сябе ад сваiх, стаць бяздомнай лясной скацiнай. Але, з iншага боку, за пятнаццаць гадоў сумеснага палявання Бэртан ведаў, як патрэбен Рою лес. У Роя не было iншага жыцця.
- Але калi ты не прыспешыш свае пярэбары на поўнач, Рой, табе давядзецца тут калупаць зямлю за кавалак хлеба. - Зважаючы на тое, што Рой адразу ж стаў змрочны, Джэк зразумеў, якая для яго гэта страшэнная пагроза, i пашкадаваў, што сказаў пра гэта падкрэслена выразна.
- Раней ты станеш прэм'ер-мiнiстрам, чым я фермерам, - прамовiў Рой i ўсмiхнуўся свайму ранейшаму таварышу па паляванню. - Эх ты, фермер Джэк! сказаў ён. - Фермер Джэк!
- Ну i што, што фермер? Чаму гэта дрэнна?
- Нядрэнна для хворага i для жанатага, бо што яшчэ застаецца? Але каб у цябе была хоць якая мажлiвасць, ты заўтра ж вярнуўся б у лес. - Рой ведаў, што гэта не зусiм так. Джэк Бэртан быў фермерам ад нараджэння i па добрай волi, але ён надта зжыўся з лесам, каб забыцца пра яго канчаткова. Хоць ён i адмовiўся ад палявання, але адзiн раз у год выпраўляўся ў лес, - каб назапасiць аленiны, як ён сам казаў, але на самай справе - i Рой гэта ведаў, каб выгнаць з сябе лес на ўсю рэшту года. - Ну як, збiраешся сёлета? спытаўся Рой.
- Мажлiва i выберуся ў лес да Каляд на аленя, - адказаў Бэртан.
- Слядоў многа, - прамовiў Рой, - а самога аленя не бачыў.
- А ласi?
- Ну, лася заўсёды ўпалюеш. Справа ў тым, каб высачыць яго раней за Мэрэя або Зела Сен-Клера. Яны ўжо торкаюць свой нос ва ўсе ўчасткi, рыхтуюцца да зiмовага палявання.
- А iнспектар рыхтуе iм па добрай турэмнай камеры. Мэрэю адваляць дзесяць гадоў, калi iнспектар зловiць яго, а Зел - той адразу трапiць у Форт-Уэнтварт. Iнспектар папярэдзiў, што ў горадзе, яго не зачэпiць, але калi сустрэне ў лесе, дык пасадзiць абавязкова. А Мэрэя пасадзяць, дзе б ён нi трапiўся.
- Няхай толькi не спрабуе лавiць iх у лесе. А то калi сустрэнуць яго там Мэрэй або Зел - будзе лiха.
- Глядзi, не давай iм дазволу на карыстанне тваiмi хiбарамi, - хутка сказаў Бэртан.
- Але хiба iх упiльнуеш? Яны як снег, выпаў - i няма яго. А Мэрэн я не бачыў цэлае лета.
- А Зел толькi што заявiўся ў горад, - паведамiў Джэк.
Рой недачуў, i яму стала вельмi прыкра.
- Хто прыйшоў у горад? - спытаўся ён.
- Зел Сен-Клэр, - адказаў Джэк.
- А, Зел! - Рой зiрнуў на Джэка, яму хацелася даведацца, цi не вярнуўся Эндзi Эндрус; але спытаць пра Эндзi было для яго вялiкай пакутай, як пакутай было для Джэка Бэртана сказаць хоць слоўка пра былога iхняга супольнiка, хоць Джэк ведаў, як турбуе гэта Роя.
- А дзе Зел? - спытаўся Рой, зноў праганяючы з галавы Эндзi, пераконваючы сябе, што i сёлета, як i раней, Эндзi не з'явiўся i не з'явiцца нiколi. Пайшоў i не вернецца. - Хiба Зел працуе на дарозе? - спытаўся ён у Джэка.
- Не. Я пусцiў яго ў закiнуты будан у канцы маёй лесасекi. У яго жонкi яшчэ адно немаўля.
- I навошта ты пускаеш яго ў будан? Ты ж дарожны ўпаўнаважаны? Ты мусiш сачыць за парадкам! - Рою падабаўся тытул "дарожны ўпаўнаважаны" не толькi за гучнасць, але яшчэ i за тое, што яго насiў сябар Джэк Бэртан, хоць i быў ён толькi дзесятнiкам у час летнiх дарожна-рамонтных клопатаў. - А Зел плацiць табе?
- Гэта за маю развалюху? Я пусцiў яго, каб ён ачысцiў i ўзараў лесасеку.
- Хочаш зрабiць з яго фермера?
- Не. Але зараз, калi ён страцiў свой участак у лесе, яму нельга грэбаваць нiчым.
- З Зела, як бы нi стараўся ён пракармiць сям'ю, акрамя валацугi нiколi нiчога не атрымаецца. Ты нiколi не зробiш з яго фермера, - сказаў Рой.
- Тым горай для яго, - заўважыў Джэк.
- Я думаю, што Мэрэй таксама пастараецца ўбачыць жонку i дзяцей.
- Яна паехала ў Марлоў, працуе на кансервавым заводзе, - прамовiў Джэк.