- Цяпер ваша чарга, - сказаў ён Корал.

- О, я не ведаю такiх песень, якiя б вам спадабалiся, - сур'ёзна сказала яна, у той жа час шукала ў памяцi што-небудзь крыху старамоднае i журботнае, што-небудзь, што пасавала б да яго кранальнай сумнай песенькi.

- Але ж павiнны мы неяк бавiць час.

Корал раптам заспявала нягучным, але чыстым голасам, падобным на гук музычнай скрынкi:

Хто будзе маiм,

Я пакуль не рашыла,

Я з Майклам ганяла

Усю ноч на машыне.

Я з Пiтэрам ў парку

На лаўцы сядзела.

А ўвечары з Джонам

На зоркi глядзела.

А потым знянацку

Сустрэлася з Гары,

З iм горкага пiва

Напiлася ў бары.

Дый некалi будзе уцехам канец,

I дзеўчына пойдзе з хлапцом пад вянец.

- Гэта Субоцiца? - закрычаў Майет, калi скрозь завею паказалiся некалькi глiняных будынкаў.

Шафёр кiўнуў i паказаў рукой наперад. На сярэдзiну шашы выбегла дзiцё, i машына рэзка павярнула ўбок, каб не наехаць на яго. Пранiзлiва запiшчала кураня, i шэрае пер'е разляцелася па снезе. З хаткi выйшла бабуля i закрычала iм наўздагон.

- Што яна сказала?

Шафёр павярнуў галаву i ўсмiхнуўся:

- "Праклятыя жыды".

Стрэлка спiдометра задрыжала i пачала адступаць: пяцьдзесяць мiль, сорак, трыццаць, дваццаць.

- Тут паўсюль салдаты, - сказаў шафёр.

- Вы думаеце, што тут абмежаванне хуткасцi?

- Не, не. Гэтыя праклятыя салдафоны! Як толькi ўбачаць добрую машыну, адразу рэквiзуюць. Тое самае з коньмi. - Ён паказаў на палi, ахутаныя снегам. - Сяляне - яны ўсе галадаюць. Я працаваў тут некалi, але потым вырашыў: гэта не па мне, лепей буду жыць у горадзе. Увогуле, вёска гiне. Ён кiўнуў галавой у бок чыгункi, якой не было вiдно ў снежным буране: Адзiн-два цягнiкi на дзень - вось i ўсё. Не дзiва, што тут чырвоныя бунтуюць.

- А ў вас гэтаксама былi бунты?

- Бунты? Вочы б мае не глядзелi на ўсё гэта! Таварныя склады ўсе гараць, паштамт разбiты ўшчэнт. Палiцыя ў панiцы. Белград на ваенным становiшчы.

- Я хачу паслаць адгэтуль тэлеграму. Але цi дойдзе яна?

Машына, пыхкаючы, пракладала сабе дарогу, узлазячы на другой перадачы на маленькi пагорак, потым паехала па вулiцы з закуранымi цаглянымi хацiнамi, пазаклеенымi аб'явамi i адозвамi.

- Калi вы хочаце паслаць тэлеграму, то на вашым месцы я паслаў бы яе адгэтуль. У Белградзе чэргi газетчыкаў, паштамт разбураны, i ўладам давялося канфiскаваць стары рэстаран Мiколы. Разумееце, што гэта значыць? Ды дзе ўжо вам, вы ж iншаземец. Галоўнае - не клапы, хай бы яны былi: кажуць, яны нават карысныя для здароўя...

- Цi хопiць у мяне часу паслаць адгэтуль тэлеграму i паспець на цягнiк?

- Гэты цягнiк яшчэ доўга стаяць будзе. Яны запатрабавалi другi паравоз, але нiхто ў горадзе i слухаць не хоча. Паглядзелi б вы, што робiцца на станцыi, якi там гармiдар. Лепей адвёз бы я вас у Белград. Я б вам i горад паказаў. Я там ведаю ўсе лепшыя бардэлi.

- Спачатку я паеду на пошту, - перапынiў яго Майет. - А потым паспрабуем пашукаць маю даму ў гатэлях.

- Тут усяго адзiн гатэль.

- А потым пашукаем на станцыi.

Адпраўка тэлеграмы заняла некаторы час. Спачатку ён меўся паслаць распараджэнне Джойсу, каб не даць Экману абвiнавацiць фiрму ў паклёпе. Нарэшце ён спынiўся на такой фармулёўцы: "Экману неадкладна прадаставiць месячны адпачынак. Калi ласка, адразу бярыце на сябе яго паўнамоцтвы. Буду заўтра". Такiмi словамi ён выклаў сваё распараджэнне, але ўсё гэтае трэба было зашыфраваць кодам фiрмы. Аднак калi зашыфраваная тэлеграма была пададзена ў акенца тэлеграфiста, той адмовiўся прыняць яе: усе тэлеграмы праходзiлi праз цэнзуру i зашыфраваныя паведамленнi не перадавалiся. Нарэшце Майет выбраўся з пошты, але ў гатэлi, дзе тхнула засохлымi раслiнамi i клапаморам, пра Корал нiчога не ведалi. "Яна, пэўна, яшчэ на станцыi", падумаў Майет. Ён выйшаў з машыны за сто метраў ад вакзала, каб пазбавiцца ад шафёра, - той аказаўся надта гаваркi i назойлiва навязваў сваю дапамогу, - i пачаў адзiн прабiрацца скрозь вецер i снег. Калi праходзiў паўз двух вартаўнiкоў, якiя стаялi каля дзвярэй нейкага будынка, ён спытаў у iх, як прайсцi ў залу чакання. Адзiн сказаў, што цяпер нiякай залы ўжо няма.

- А куды мне звярнуцца па даведку?

Той, што быў вышэйшы ростам, прапанаваў яму звярнуцца да начальнiка станцыi.

- А дзе яго кабiнет?

Салдат паказаў на другi будынак, але ветлiва дадаў, што начальнiка станцыi зараз няма, ён у Белградзе.

Майет стрымаў абурэнне, - вартаўнiк здаваўся такiм зычлiвым. Яго напарнiк плюнуў, выказваючы сваю пагарду, i прабурчаў пад нос нешта наконт жыдоў.

- А куды ж мне ў такiм разе звярнуцца па даведку?

- Тут ёсць маёр, а яшчэ памочнiк начальнiка станцыi, - няпэўна прамовiў вартаўнiк.

- Маёра вам не ўдасца пабачыць, ён пайшоў у казармы, - сказаў другi салдат.

Майет, не доўга думаючы, наблiзiўся да дзвярэй: за ёй чулiся цiхiя галасы. Змрочны вартаўнiк раптам узлаваўся, ён груба ўдарыў Майета па нагах прыкладам вiнтоўкi.

- Iдзi адсюль. Нам не трэба, каб тут шнырылi розныя шпегi. Правальвай адгэтуль, жыдоўская морда.

Захоўваючы поўны спакой, уласцiвы людзям яго нацыянальнасцi ў такiх абставiнах, Майет адышоў ад дзвярэй. Гэта быў знешнi спакой - прыроджаная рыса, - пра яе iснаванне ён нават не падазраваў, аднак у душы адчуў абурэнне i гнеў чалавека, якi ведае сабе сапраўдную цану. Ён быў памкнуўся да салдата, каб кiнуць яму ў твар, падобны на звярыную морду, якiя-небудзь з'едлiвыя словы, аднак своечасова спынiўся, са здзiўленнем i жахам адчуўшы небяспеку: у маленькiх пранiзлiвых вочках гарэла дзiкая нянавiсць i прага забойства, - нiбыта ўвесь прыгнёт, пагромы, уцiск, ярмо, зайздрасць i забабоны, што спарадзiлi ўсё гэта, скупiлiся ў цёмнай яме, выкапанай у зямлi, i ён глядзеў у гэтую яму, стоячы на самым краi. Ён адскочыў назад, не зводзячы вачэй з салдата, пальцы якога намацвалi курок.

- Я пагавару з памочнiкам начальнiка станцыi. - Але яго iнстынкт падказваў яму хутчэй пайсцi да машыны i вяртацца ў цягнiк.

- Не ў тэй бок! - крыкнуў яму зычлiвы вартаўнiк. - Iдзiце вунь туды, цераз рэйкi.

Майет быў рады, што буран роў на чыгунцы i шалёна дзьмуў памiж iм i салдатамi. Там, дзе ён стаяў, вецер быў не асаблiва моцны, ён затрымлiваўся ў праходах памiж будынкамi. Майет сам дзiвiўся сваёй упартасцi, не разумеючы, чаму ён марудзiць на пустой, поўнай небяспекi станцыi. Ён пераконваў сябе, што не мае нiякiх абавязацельстваў перад гэтай дзяўчынай, добра ўсведамляючы, што яна пагадзiлася б з iм. "Мы разлiчылiся, - сказала б яна, - вы купiлi мне бiлет, а я дала вам магчымасць няблага прабавiць час". Але яго прыцягвала да яе гэтая яе маўклiвая пакорлiвасць. Перад такой пакорлiвасцю ён павiнен быў быць толькi шчодры i ўдзячны. Ён перайшоў лiнiю i пагрукаў у нейкiя дзверы. За сталом, спiнай да дзвярэй, сядзеў чалавек i пiў вiно. Майет сказаў тонам, як яму здавалася, рашучым i значным: