Таня хутка паднялася, села i зноў нахiлiлася да зямлi, прылегла ля мацi.

- Ты нешта хацела сказаць мне? - спытала мацi.

- Калi ён добры чалавек, - сказала Таня, - дык навошта ён пакiнуў нас?

Мацi варухнулася на траве, пасунулася, нiбы мулкi камень трапiў ёй выпадкова пад локаць. А Таня, iмгненна адчуўшы жорсткасць сваiх слоў, стала на каленi, цалуючы сукенку мацi, цалуючы яе твар i рукi.

Як было добра i спакойна абедзвюм, калi яны маўчалi, лежачы на гэтай кволай траве, у гэтым цесным дворыку, над якiм няма нiчога, апроч неба! I адно толькi слова "бацька" забрала iх жаданы спакой. Як жа ёй любiць яго?

- Мама, - гаварыла Таня, - я болей не буду. Не трэба. Як добра, што яны не прыехалi! Як гэта добра! Хiба нам блага ўдзвюх? I што кветкi? Я пасаджу другiя. Я назбiраю насення - я ведаю ў лесе балота, я ўсё зраблю, i ў нас у двары будзе зноў прыгожа, прыгажэй, чым было.

Так мармытала яна, не ведаючы, што гаворыць, не пачуўшы, як бразнула клямка на брамцы, нi голасу мацi, якая ўжо некалькi разоў паўтарала ёй:

- Адчынi, Таня! Нехта не можа адчынiць. Мусiць, з бальнiцы прыслалi.

Нарэшце Таня паднялася на ногi, пачула крокi ля варот i падышла да брамкi. Ей зусiм не хацелася нiкому адчыняць, нават хворым.

Яна сярдзiта спытала:

- Вам каго трэба? Да ўрача? Вы хворы?

Але перад ёю стаяў здаровы чалавек, высокi i вясёлы. Ён быў апрануты ў боты, шынель палкоўнiка i нiчога не пытаўся, а толькi глядзеў на яе, усмiхаючыся. Як гэта было дзiўна!

I тут за сабой пачула яна слабы крык мацi. Таня прыжмурыла вочы i прыцiснулася да варот.

"Бацька!" Яна зразумела гэта адразу.

Ён ступiў праз дошку, што ляжала на зямлi, рушыў трошкi наперад, нiбы схiлiўся над мацi, нiбы хацеў яе пацалаваць. Яна адступiла назад i падала толькi руку. Ён пакорлiва прыняў яе i патрымаў у сваiх далонях. Другой рукой мацi паказала на Таню. Ён павярнуўся так хутка, што рыпнулi рамянi яго партупеi. Ён i ёй працягнуў свае вялiкiя адкрытыя далонi. Таня падышла да яго. Яна была бледная i глядзела на яго спалохана. Ён пацалаваў яе ў лоб, прытулiўшы галаву да сябе. Ад яго пахла сукном i рамянямi. Потым ён сказаў:

- Ты такая вялiкая. Трэба было прынесцi табе кветкi, а я прынёс цукеркi.

Ён засунуў руку ў кiшэню, каб дастаць каробку. Але кiшэня была цесная, а каробка - вялiкая, яе не пускала падшэўка. Ён драў яе пальцамi, ён камячыў каробку, ён стараўся. Твар яго пачырванеў. Ён нават пацiху стагнаў. А Таня чакала, усё болей бляднеючы. I гледзячы ў ягоны твар, няшчасны, разгублены як у дзiцяцi, яна думала: добры ён чалавек цi не?

I вось ён дастаў каробку i падаў яе Танi. I Таня ўзяла, не ведаючы, што з ёй рабiць, - яна ёй таксама замiнала.

Яна паклала каробку на старыя санi каля бочкi з вадою, i кроплi адразу ж пачалi капаць на яе. Яны стукалi, як гром у цiшынi. Потым прыйшоў сабака, прыйшла кошка Казак з кацянятамi - усе яны старалiся абнюхаць каробку.

Мацi пацiху кiвала галавой. Задумлiва паглядзела на каробку i занесла яе ў дом.

А Таня засталася на двары.

Бацька абняў яе яшчэ раз.

Цяпер, калi барацьба з цукеркамi закончылася, ён загаварыў. Ён быў узбуджаны i размаўляў вельмi голасна, увесь час напружана ўсмiхаючыся:

- Шкада, што цябе не было на прыстанi! Мы з цёткай Надзяй чакалi цябе. Праўда, мы крыху затрымалiся на параходзе. Коля захварэў на малярыю. Чакалi санiтараў, каб занеслi яго. Уявi сабе, нейкая дзяўчынка падарыла яму на прыстанi кветкi. Гэта былi саранкi, якiх я не бачыў ужо шмат гадоў. Так, уявi сабе, яна паклала кветкi на насiлкi. Яму так хацелася, каб гэта была ты. Але цябе не было.

Таня падняла руку да скронi, нацiснула на яе пальцамi, нiбы хацела спынiць кроў, што прылiла да твару, i адступiла трохi назад.

- Ты што, Таня? - спытаў бацька.

- Тата, не гавары так гучна, - сказала яна. - Я добра цябе чую.

I свой дворык ашаламiў яе раптам цiшынёй.

Бацька змоўк. Яго ўзбуджаны твар стаў строгiм. Усмешка знiкла. А вочы засталiся добрымi. Ён кашлянуў. I дзiўна, гэты кашаль быў знаёмы Танi. Яна сама так парывiста кашляла, калi сумныя думкi, як халодны вiхор, знянацку наляталi на яе.

Ён уважлiва глядзеў на Таню, пацiху сцiскаючы яе плячо.

- Я ведаю, што ты на мяне сярдуеш, Таня, - сказаў ён.

- Але ж мы будзем сапраўднымi сябрамi, так?

- Пойдзем пiць гарбату, - сказала Таня. - Вы хочаце гарбаты?

- Ого! Вось ты ў мяне якая, - цiха вымавiў бацька, мацней сцiскаючы плячо Танi.

Яна зразумела яго i выправiлася.

- Пойдзем пiць гарбату да нас, тата, - сказала яна. I слёзы паказалiся на яе вачах. - Я не прывыкла яшчэ, тата. Я не прывыкла...

Ён пакiнуў яе худое плячо i рукой правёў па халоднай шчацэ Танi.

- Гэта праўда, дачушка, - сказаў ён ледзь чутна. - Цяжка ўсё гэта ў пятнаццаць год. А ўсё-такi мы будзем сябрамi. Пойдзем пiць гарбату.

I ўпершыню на драўляным нiзенькiм ганку Танiнага дома прагучалi iнакшыя крокi, чым яна прывыкла чуць, - цяжкiя крокi мужчыны, яе бацькi.

VII

Калi ў школе запыталiся ў Танi, цi не даводзiцца ёй сваяком або стрыечным братам Коля Сабанееў, што нядаўна прыйшоў да iх у клас, то адным яна адказала - так, другiм сказала - не, i паколькi большасць аднеслася да гэтага абыякава, то хутка яе перасталi распытваць.

А Фiлька, патрацiўшы столькi марных намаганняў на пошукi краiны Марасейкi, болей нi пра што не распытваў Таню.

Але затое ён сядзеў на парце якраз за Таняй i мог глядзець ёй у патылiцу, колькi яму хацелася. Аднак i патылiца можа пра многае расказаць. Яна можа быць халоднай i жорсткай, як камень, з якога Фiлька крэсiў агонь у лесе. Яна можа быть пяшчотнай, як сцяблiнка адзiнокай травы.

Патылiца ў Танi была i такая i iнакшая, часцей за ўсё яна выказвала толькi адно яе жаданне - не думаць пра тое, што робiцца ў яе ззаду.

А ззаду на парце сядзелi Фiлька i Коля.

Да каго ж з iх адносiцца гэта ўпартае жаданне Танi?

I паколькi Фiлька глядзеў па рэчы заўсёды з добрага боку, то вырашыў гэта датычыцца перш за ўсё не яго. Што да Колi, то калi Таня назвала яго тады гордым, то Фiлька павiнен быў прызнацца, што гэта няпраўда. Яму Коля не здаваўся гордым. Ён, можа быць, быў слабы здароўем, у яго вельмi вузкiя рукi, занадта бледны твар, але гордым ён не быў - гэта бачылi ўсе.

Калi Фiлька паказаў яму ўпершыню, як жуюць у iх у школе серу, Коля толькi запытаўся:

- Што гэта?