Лелюш загiнуў васемнаццацiгадовым, калi два гады таму варагi на ладдзях спусцiлiся па Нёмане i пачалi рабаваць лiцьвiнскiя сёлы. Сам жа ўзяў Лелюша з сабой. А пасля сечы знайшоў яго са стралой у грудзях. Смерць сыноў падкасiла Багдану. За нейкi год згарэла яна, як свечка, i адправiлася за iмi ўслед у вырай. А, ён перанёс страту.

Бажэна. I не можа ён уявiць сабе, што аднойчы не сустрэне яго дома дачка, не выбежыць да яго на ганак, не абдыме за шыю, не пацалуе. Ды толькi iдзе час, i трэба аддаваць дачку ў чужую сям'ю замуж. Жыцця не пераробiш - будзе на старасцi няньчыць унукаў. Усё ж не адзiн-адзiнёшаны застанецца.

Цёмная хмара наплыла на сонца, i нiбыта цень упаў на зямлю. Зашамацеў у вершалiнах вецер. З нябёсаў пранiзлiва закрычаў каршук. Да горада яшчэ было далекавата.

I раптам на дарогу выскачылi апранутыя ў звярыныя шкуры, узброеныя мачугамi i дзiдамi людзi. З баявымi крыкамi яны акружылi падарожнiкаў. Трэба ратавацца. Завейка выхапiў з похваў меч.

Не - гэта не сон, але i паверыць, што гэта праўда, Бажэна не хацела. Гэтыя раз'ятраныя людзi, якiя раптам выскачылi з лесу, спынiлi яе каня, i моцныя рукi, балюча сцiснуўшы яе стан, выхапiлi дзяўчыну з сядла i апусцiлi на зямлю.

- Бажэна! - закрычаў Завейка i накiраваў свайго каня да дачкi.

Вострае лязо мяча са свiстам рассякала паветра. Князь нiкога не падпускаў да сябе. Але не выратаваў бацька дачкi. Кiнутая ззаду пятля абвiла яго грудзi. Не ўтрымаўся ў сядле князь i выкулiўся з яго. I тут жа князю скруцiлi рукi i звязалi. Лежачы на зямлi, Завейка пазнаў у чалавеку, што падышоў да яго, княжыча Вышака. Апрануты, як i яго людзi, у скураныя куртку i нагавiцы, з мячом на пасе, Вышак усмiхаўся. На яго, Завейку, i не зiрнуў. Абхапiў Бажэну рукамi, прыцягнуў яе да сябе.

- Iдзi да мяне.

- Адчапiся, - уперлася рукамi ў грудзi княжычу дзяўчына.

- Ха-ха-ха! Не любы я табе! А Воўка не забыла? Ха ха-ха.

Дык вось у чые рукi яны трапiлi. I што iх цяпер чакае? Не, Воўк не даруе яму забойства бацькi. Але ж Бажэна? Як выратаваць яе? Не, у яго павiнна быць надзея.

- Вышак, адпусцi дачку i ты атрымаеш багаты выкуп.

- Ха-ха-ха, - засмяяўся ў адказ княжыч. - Ты кажаш пра выкуп. Ты, злодзей, забiў майго бацьку. Тваё жыццё будзе выкупам.

I толькi цяпер усвядомiўшы, што здарылася, Бажэна не магла спакойна глядзець, як смяялiся гэтыя людзi з бацькi. I такi бездапаможны быў ён, што яе сэрца сцiснулася ад шкадобы.

* * *

Спачатку яны прабiралiся вузкай сцежкай, над якой шумелi вершалiнамi старыя ялiны. Уперадзе ехаў на гнядым канi Вышак. За iм барадаты воiн, у скураной куртцы i нагавiцах, у пасталах, з мячом на пасе, вёў за паводдзе каня, на якiм ехала Бажэна. Iшоў са звязанымi рукамi Завейка.

Мiнуўшы дуброву, яны выбралiся на луг. Трава, якая нiколi не ведала касы, вымахала па пояс. Людзi з цяжкасцю прабiралiся праз жорсткiя сцяблiны. З-пад конскiх капытоў узляталi птушкi.

То шлях iх праходзiў па хвойнiку, дзе на крохкiх нiцях павуцiння зiхацелi сонечныя промнi, то ехалi ўздоўж берага нейкай рачулкi, над якiм нiцма схiлiлiся вербалозы. I ўвесь час азiраўся Вышак назад на Бажэну. Запала дзявочая прыгажосць у яго сэрца. I калi спынiлiся нанач, калi ваяры пачалi разбiваць стан, Вышак падышоў да дзяўчыны. Ён палохаўся, што яна не адкажа яму, але наважыўся на гэты крок.

Бажэна сядзела на канi i паглядала паверх яго галавы, нiбыта не заўважала княжыча.

- Вось ты якая? Нездарма брат упадабаў цябе.

Дзяўчына не адказала княжычу. Маўчала яна i тады, калi селi вячэраць. I нечакана для яго нясмела ўсмiхнулася; яе маленькiя губы затрапяталi i агалiлi шэраг беласнежных зубоў. Ноччу, калi воi леглi спаць, паклаўшы пад бок звярыныя скуры, калi заснулi нявольнiкi i толькi вартавыя не ведалi сну, Вышак падышоў да дзяўчыны. Яна спала на мядзведжай скуры каля вогнiшча. I калi схiлiўся над Бажэнай, захацелася пацалаваць яе. Ён так i зрабiў, i адчуў вуснамi пяшчотную цеплату яе твару.

Назаўтра апоўднi атрад Вышака дабраўся да агароджанага драўлянымi сценамi паселiшча, якое знаходзiлася на высокiм пагорку. Вой, якi стаяў на вартавой вежы, убачыўшы людзей, што падышлi да брамы, нешта крыкнуў унiз. Зарыпелi жалезныя засаўкi, i два чалавекi павольна адчынiлi дубовую браму.

Тут за гэтымi сценамi, знайшоў сабе прытулак князь Воўк.

Вышак увёў Бажэну ў хату. На сценах святлiцы вiселi звярыныя скуры i зброя. З другога пакоя выйшаў насустрач Воўк. Князь быў у льняной срачыцы i партах, у ботах, на пасе вiсеў у скураных похвах кароткi меч. У прыцемках твар Воўка здаўся ёй злавесным i нядобрым. Ды i само маўчанне князя палохала Бажэну.

- Князь, я прывёў яе, - мовiў Вышак i выйшаў са святлiцы.

- Вiтаю цябе ў маiм новым доме! - прамовiў князь i ўзяў Бажэну за далонi.

- Нявольнiцай я ўвайшла ў твой дом.

Гэты голас пранiкаў у яго душу, i здрыганулася сэрца ад успамiнаў пра тую чароўную ноч, калi дзяўчына пакорлiва аддалася яму.

- Каханая, дарагая, я вельмi сумую па табе i буду сумаваць заўсёды, калi расстаюся з табой на дзень, на два, на тыдзень, на месяц. Таму што я кахаю цябе, таму што не магу без цябе. Мiлая мая, харошая мая, дарагая, як пакутлiва я жыў столькi дзён без твайго кахання, як чакаў нашай сустрэчы i як доўга цягнецца наша разлука, - ён казаў тое, што вынасiў у душы за гэтыя доўгiя днi iх расстання. Казаў, каб вызвалiцца ад пакуты. Колькi разоў, прачынаючыся ранiцай, уяўляў ён побач з сабой на ложы каханую. I здавалася князю, што адчувае цяпло яе цела, чуе яе дыханне. Працягнi толькi да яе руку, i яна, прачнуўшыся, даверлiва прытулiцца. I як жахлiва было чакаць новага дня, бо ён пройдзе без каханай. I з кожным днём у душы яго расла туга па Бажэне. I ён рашыўся.

- Калi ты кахаеш мяне - адпусцi майго бацьку, - холадна гучаў голас Бажэны. - Адпусцi бацьку.

- Добра. Я падарую яму волю, але цяпер ты будзеш маёй.

Ён асцярожна, нiбыта чакаў, што рэзкiм рухам спужае дзяўчыну, абняў яе. Калi б яна ўзмалiлася, пачала вырывацца, ён бы зразумеў, што яна ненавiдзiць яго. Але яна моўчкi, сцяўшы вусны, прыняла яго пацалунак - яна ахвяравала сабой дзеля бацькi. Ён даможацца свайго - верне яе каханне. Ён гатовы чакаць, ён цярплiвы. Нi грубым словам, нi насiллем не пакрыўдзiць яе. Ён не хоча з-за спатолення сваёй страсцi страцiць яе каханне. Яму не патрэбна суложнiца, якая моўчкi i з агiдай будзе прымаць яго ласкi. Хай гучыць яе смех у гэтым доме, хай будзе яна шчаслiвай з iм. Слёзы, якiя яна стрымлiвала, пацяклi з вачэй. А той, у чыёй уладзе яна апынулася, бачыў, як дрыжаць яе плечы ад плачу, чуў яе ўсхлiпы. Ён кахаў яе i мучыўся ад таго, што яна плача. I што рабiць, ён не ведаў: суцешыць яе, упэўнiць, што нiчога благога не зробiць ёй? Або проста пакiнуць адну, даць выплакацца? I ён выйшаў на вулiцу. Завейка пад аховай ваяроў сядзеў на зямлi. Падняў галаву, асуджана зiрнуў на Воўка.