- Изгелек арҡаһында ер йөҙөндә күпме кеше ауырыуҙан арыныр ине, - тинем мулланы ҡеүәтләп.

- Ә тормоштарының алға бармауы, балаларының хәсрәттәре һеңлегеҙҙең күңел бысраҡлығынан килә. Ата-әсәнең гонаһтары өсөн күп осраҡта балалар ғазаплана шул, - тине мулла һүҙен йомғаҡлап.

Зәки Закир улы минең барлығымды онотто, булһа кәрәк, бөтә иғтибарын муллаға йүнәлтте.

- Ә һеңлемдең күңелен яуызлыҡтан нисек ҡотҡарырға һуң? – тип һораны.

- Дингә мөрәжәғәт итергә, мәсеткә йөрөргә кәрәк уға.

- Мәсеткә йөрөй башлаған тип ишеткәйнем әле. Тормоштарының хөртәйеүенәндер инде, - тине Зәки Закир улы.

- Улай булғас, ҡотола, ҡотола яуызлыҡтан. Тик бөгөндән түгел инде. Әҙерәк ваҡыт үтәр.

Зәки Закир улының тоноҡ күҙҙәре яҡтырып киткәндәй булды. Ул турайып ултырҙы ла муллаға:

- Шифалы һүҙҙәрегеҙ өсөн ҙур рәхмәт. Йөрәгем урынына ултырғандай булды, - тине.

Үҙе сынаяғындағы сәйен эсеп бөтөрҙө лә, бер нөктәгә төбәлеп, тынып ҡалды. Был тағы ла үҙ эсенә бикләнеп ҡуймаһын тип ҡурҡып:

- Ул һеңлегеҙҙең исеме нисек әле ул? – тип һораным.

Зәки Закир улы яуап бирергәме, юҡмы тип уйланып торҙо ла онотҡан бер нәмәһен иҫкә төшөргән һымаҡ: «Яуызия», - тине. Мулла был һүҙҙе беренсе тапҡыр ишеткәнгәмелер, һуҙып ҡына: «Яуызия», - тип ҡабатланы. Был исем ҡушҡанда яңы тыуған баланың ҡолағына әйткән һымаҡ килеп сыҡты.

Мин ул ҡатындың исеме «Я» хәрефенән түгел, «А»нан башланыуын белә инем. Әммә һеңлеһенең исемен Зәки Закир улының йәшереүен аңлап, өндәшмәнем.

6-7. 02. 2010 й., Сибай.

Атайымды таптым

- Ғәфү итегеҙ, Һеҙ Әхмәтсафин ағайҙың улымы? – тигән һорауҙы ишеткәс, Минсаф, ултырған урынынан һикереп тороп, ишеккә ыңғайланы. Үҙенең туҡталышына етергә байтаҡ ара ҡалһа ла, троллейбустан төшөп ҡалды. «Уф, ошоларҙы, - тип тамағындағы төйөрҙө ергә төкөрҙө лә кешеләр әҙ йөрөгән урамдан китеп барҙы. - Аптыраттылар инде ошо һорауҙары менән. Бала саҡтан бирә башланылар. Исмаһам, бөгөн, тыуған көнөмдә, бимазаламаһындар ине. Егерме йәшкә еткәнсе шул алйот һорауҙы ишет әле».

Элек, бала сағында, был һорауға әллә ни иҫе китмәй ине лә ул. «Юҡ» тип, китә лә бара торғайны. Бишенсеме-алтынсымы синыфта уҡығанда: «Нишләп, минән гел генә Әхмәтсафиндың улымы тип һорайҙар?» - тип әсәһенә лә мөрәжәғәт иткәйне. Әсәһенең яуап бирәһе урынға, төҫө үҙгәреп, диванға барып ятҡанын күреп ҡурҡты. Шунан һуң ул турала һүҙ ҡуҙғатманы. Оноторға тырышты. Әммә кешеләр хәтеренә төшөрөп торҙо. Һорау тамам теңкәһенә тейҙе. Университеттың журналистика факультетына уҡырға ингәс, уға яуап эҙләй башланы.

***

Минсаф тәүҙә үҙенең ғүмерен барлап сыҡты. Эҙләгән һорауға яуап уның биографияһына яҙылған булырға тейеш тә баһа.

Уға дүрт йәш тулып бишкә киткәйне. Ул быны яҡшы хәтерләй. Сөнки атаһы тыуған көнөнә ҙур уйынсыҡ – Чебурашка бүләк иткәйне. Шул ваҡиғанан һуң бер нисә көн үткәс, кис менән атаһы ауылға барам тип сығып китте. «Атайым киткәс, - тип хәтер йомғағын һүтте Минсаф, - беҙгә бер ағай килеп керҙе. Төҫөн күрмәнем. Сөнки әсәйем, апайым менән мине йоҡо бүлмәһенә бикләп, шым ғына ятырға ҡушҡайны. Ағай икәнен тауышынан белдем.

Бер саҡ ишектә ҡыңғырау тауышы ишетелде. Асыусы булманы. Тағы шылтыраттылар. Асманылар. Өсөнсө ҡыңғырауҙан һуң ғына ишек асылды. Атайым ҡайтып инде. Ул кереү менән өйҙә шау-шыу ҡупты. Нимәләрҙер иҙәнгә ауҙы. Ҡысҡырыш-талаш башланды. Беҙ апайым менән карауат аҫтына инеп йәшендек. Шул көндө атайым беҙҙән китте. Ҡабат ҡайтманы».

Ошоларҙы хәтерҙән үткәргәс, Минсаф:

- Әллә шул ир минең атайыммы икән? - тип уйланы. Аҙаҡ юҡтыр тигән һығымтаға килде. Ул ирҙең фамилияһы, аҙаҡ асыҡланыуынса, Бишбулдин бит. Ә минән берәү ҙә: «Бишбулдиндың улымы?» - тип һорамай. - Әхмәтсафиндыҡымы ти. Шулай булғас, эҙләнеүҙе ошо фамилия тирәһендә йөрөтөргә кәрәк, тигән фекергә килә ул.

***

Йәнде әрнеткән, күңелгә хуш килмәгән һорауҙы ишетеү генә түгел, уға яуап эҙләүе лә ауыр эш икәнен Минсаф аңланы. Үҙенең генә түгел, әсәһенең дә, башҡаларҙың да шәхси тормошонда соҡонорға тура килә. «Яҡшы түгел был», - тип уйланы. «Юҡ менән булашмайым әле», - тип бер нисә тапҡыр ҡул да һелтәп ҡуйғайны. Әммә кешеләрҙең шул йән әрнеткес һорауҙы һаман ҡабатлауҙары уның теләген яңырта торҙо. Үҙенең дә хәҡиҡәтте асыҡлағыһы, атаһының кемлеген беләһе килә. «Хайуан балаһы түгел дә мин, - тип уйлай, – атайымдың кем икәнен белмәҫкә. Боронғолар ете быуыныңды белергә васыят әйтеп ҡалдырған. Нишләп әле мин бер быуынымды ла белмәй йөрөйөм. Атайымдың кем икәнлеген белмәгәс, уйнаштан тыуған бала булам да баһа. Ғәрлеге ни тора?! Метрикалағы яҙыу – яҙыу инде ул. Шик тыуғас, ундағы фамилия ла, отчество ла ышандырмай. Асыҡлауҙы талап итә».

Шундай уйҙар менән Минсаф яңынан үҙен борсоған һорауға яуап эҙләргә тотона.

***

Әхмәтсафинды Минсаф яҡшы белә. «Әсәйемдән күпкә оло 55-60 йәштәр тирәһендәге бабай ине, - тип хәтер йомғағын һүтеп алып китте ул. - Атайым менән бергә эшләне. Атайым уны һирәкләп өйгә алып ҡайта торғайны. Бергәләп сәй эсәләр, оҙаҡ итеп һөйләшеп ултыралар. Атайым Мәскәүгә аспирантураға уҡырға киткәс, Әхмәтсафиндың беҙгә килеүе йышайҙы. Институт эргәлә генә булғас, төшкө аш ваҡытында ла инә. Ул килһә, әсәйем апайым менән мине урамға сығарып ебәрә. Мин балкондан саҡырмайынса ҡайтмағыҙ, ти. Бер саҡ тышта уйнап йөрөгәндә ҡапыл туалетҡа бараһы килеп китте. Дүртенсе ҡатҡа йүгереп мендем дә ишекте дөпөлдәтә башланым. Асыусы булманы. Түҙмәй ыштаныма ебәрҙем. Аҙаҡ әсәйем тетмәмде тетте. «Ҡабат мин саҡырмайынса, өйгә ҡайтма. Шунда урамда «бес» итеп булмаймы ни», - тине.

-Унда ҡыҙҙарҙан оялам, - тинем илай-илай.

- Оялып әллә ҡайҙа барырһың. Әсәйҙең әйткәнен тыңларға кәрәк.

Был ваҡиғалар Минсафтың хәтерендә өҙөк-өҙөк кенә булып теркәлеп ҡалған. Бөгөн уларҙы аңлы башы менән бер епкә теҙеп ултыра.

Бәләкәй сағында әсәһе уны Әхмәтсафиндарға йыш алып бара торғайны. Ул ҡаланың ситендәрәк бер үҙе йәшәй. Ҡарт уға оҙаҡ текәлеп ҡарап тора. Минсаф хатта бер ваҡыт: «Ниңә миңә улайтып ҡарайһың?», - тип тә әйткәнен хәтерләй. «Һин миңә оҡшайһың», - тип яуаплағайны ул.

Аҙаҡ бабай уны алдына ултырта ла ҡосаҡлай, сәстәренән һыйпай. Минсафҡа рәхәт. Ул ҡарышмай. Сөнки белә: шулайтып яратҡандан һуң ул, кухняға сығып, йә печенье, йә кәнфит алып килеп уға бирә. Шунан әсәһе урамға сығып уйнарға ҡуша. Бында гел килеп йөрөгәс, таныштары күп. Улар менән әсәһе алып ҡайтып киткәнсе уйнай.

Бала саҡта күргән-белгән хәтирәләрен барлап сыҡҡас, Минсаф төшөнә: әсәһе менән Әхмәтсафин бабайҙың мөнәсәбәттәре ябай ғына булмаған. Әммә был ул эҙләгән һорауға яуап түгел бит әле. Уның атаһы кем? Вәт нимәне асыҡларға теләй ул. «Әсәйем менән осрашып йөрөһә лә, атайым булмаҫҡа мөмкин дә», - тип уйлай.

***

Ҡышҡы каникулда Минсафты Башҡортостандың төнъяҡ райондарының береһендә йәшәгән дуҫы ҡунаҡҡа алып ҡайтты. Олораҡ йәштәге бер бабай, урамда осратып: «Һин Әхмәтсафиндың улымы әллә?», - тип һораны. Минсафтың башына һуҡтылармы ни. Ул был һорауҙы бында, тыуған яғынан дүрт йөҙ саҡырым алыҫта ятҡан ауылда, ишетермен тип уйламағайны. Ҡыйын булһа ла, Минсаф үҙен ҡулға алды. Эҙләгән һорауына яуап табыу маҡсатынан ҡарт менән һөйләшеүен дауам итте.

- Юҡ, мин уның улы түгел. Мин ундай кешене белмәйем. Кем ул?

- Шаяртма. Һин уға шул тиклем оҡшағанһың, - ҡарт ышанманы. Дуҫының: «Уның атаһының исеме Фаяз», - тигән һүҙҙәренә лә юҡтыр, тигән һымаҡ башын сайҡап ҡуйҙы. Минсаф кеҫәһенән паспортын сығарып күрһәтте лә:

- Ә кем ул Әхмәтсафин? Шул турала һөйләгеҙ әле. Мин ниндәйерәк кешегә оҡшағанмын икән, белгем килә, - тип йылмайғандай итте.

- Сволочь булды, - ҡарт тоҡанып китте. - Уның арҡаһында ике ғаилә емерелде. Бер ир аҫылынып үлде. Аҙғын булды. Кеше ҡатындары менән йөрөнө. Мәғариф мөдире булғас, ҡатындар менән уртаҡ тел тиҙ тапты.

- Ҡатыны юҡ инеме ни? - тип һораны Минсаф.

- Бында юҡ ине. Ҡатыны, бер улы, бер ҡыҙы бар тип һөйләйҙәр ине. Улары Өфөлә, булһа кәрәк, йәшәнеләр. Бында һирәкләп килеп-китеп йөрөнөләр, ә күсеп килмәнеләр. Бәлки, үҙе килтермәгәндер. Килтерһә, гулять итә аламы.