Гi дэ Мапасан

Споведзь Тэадзюля Сабо

Пераклад: Сяргей Мурашка

Калi Сабо заходзiў у Мартэнвiльскую карчму, усе загадзя пачыналi смяяцца. Няўжо ж гэты памаўза Сабо быў такi блазан? Не, проста ён не любiў святароў! От не любiў дык не любiў! Цярпець iх не мог, весялун.

Сабо (Тэадзюль), сталяр, прадстаўнiк у Мартэнвiлi перадавой партыi, быў высокi хударлявы чалавек з шэрымi ўсмешлiвымi вачыма, прылiзанымi скронямi i тонкiмi вуснамi. Калi ён казаў "Наш найсвяты айцец Попа" i рабiў адпаведны рух, усе падалi ад смеху. Па нядзелях падчас набажэнства ён браўся за работу. У панядзелак вербнага тыдня ён заўсёды калоў свiнню i еў крывянку да велiкоднай. А кожнага разу, як мiма яго ў карчме праходзiў плябан, ён жартам казаў: "Яшчэ адзiн глынуў свайго бога за стойкай".

Мажны i высокi плябан баяўся Тэадзюлевых досцiпаў, бо яны надавалi таму папулярнасцi. Святар Марыцiм быў чалавек дабiтны i закiдваў свае сеткi. Дзесяць гадоў памiж iмi цягнулася патаемная, бязлiтасная i няспынная вайна. Сабо быў местачковы раднiк. Усе лiчылi, што ён стане мэрам, а гэта, напэўна, азначала канчатковы заняпад царквы.

Наблiжалiся выбары. Мартэнвiльскiя багамольцы трэслiся. I вось адной ранiцы плябан паехаў у Руан, сказаўшы пакаёўцы, што хоча сустрэцца з арцыбiскупам.

Ён вярнуўся праз два днi радасны i задаволены. А назаўтра ўсе ведалi, што царкоўныя хоры будуць аднаўляцца. Арцыбiскуп ахвяраваў шэсцьсот франкаў з свае скарбонкi.

Усе старыя сасновыя лавы ламалi i замянялi новымi з дубовых астрыжонкаў. Гэта быў буйны сталярны заказ, i цэлы вечар у кожнай хаце пра яго толькi i гаварылi.

Тэадзюль Сабо не смяяўся.

Калi на другi дзень ён выйшаў на вулiцу, суседзi - i сябры, i ворагi жартам пыталiся ў яго:

- Цi не ты будзеш аднаўляць царкоўныя хоры?

Той нiчога не мог адказаць i шалеў, цiха шалеў ад злосцi.

Хiтруны казалi:

- Але ж i добрая праца, можна зарабiць не менш за дзвесце-трыста манет.

Яшчэ праз два днi ўсе ведалi, што работу даручылi Сэлестэну Шамбрэляну, разьбяру з Першвiля. Пасля пайшла пагалоска, што ўсе царкоўныя лавы таксама будуць адноўлены. А гэта каштавала дзве тысячы франкаў, якiх папрасiлi ў мiнiстэрства. Народ хваляваўся.

Ад усяго Тэадзюль Сабо не спаў па начах. Нiколi на памяцi людзей нiводзiн мясцовы сталяр не рабiў гэтакай работы. Неўзабаве сталi шаптацца, што плябану не хочацца аддаваць работу майстру з iншай камуны, але ён усё ж не можа даручыць лавы Сабо за яго погляды.

Сабо даведаўся пра гэта. Шарай гадзiнай ён пашыбаваў у плябанiю. Пакаёўка адказала, што святар у царкве. Ён пайшоў туды.

Дзве манашкi - зброснелыя векавухi - пад кiраўнiцтвам плябана аздаблялi алтар, рыхтавалi яго да траўня, месяца Мацi Божай. Святар, выставiўшы вялiзны жывот, высiўся на хорах i кiраваў жанчынамi, якiя, стоячы на крэслах, раскладалi кветкi вакол дарахавальнiцы.

Сабо чуўся тут нiякавата, быццам трапiў да заклятага ворага, але прага спажывы цвялiла яго сэрца. З капялюшыкам у руцэ, не звяртаючы ўвагi на манашак, якiя ад здзiўлення разгублена аслупянелi на крэслах, ён падышоў i прамармытаў:

- Дзень добры, пан плябан.

Святар адказаў, не зiрнуўшы на яго, заняты алтаром:

- Дзень добры, пан сталяр.

Збянтэжаны Сабо не ведаў, што рабiць далей. Ён памаўчаў i ўсё ж сказаў:

- Рыхтуецеся?

Плябан Марыцiм азваўся:

- Ага, неўзабаве месяц Марыi.

Сабо кiўнуў: "Ага, ага" - i змоўк.

Яму ўжо захацелася павярнуцца i моўчкi пайсцi, але, зiрнуўшы на хоры, ён затрымаўся. Ён убачыў шаснаццаць нiш з разьблёнымi лавамi на замену - шэсць справа i восем злева, бо дзверы ў рызнiцу займалi два месцы. Шаснаццаць дубовых лаваў каштавалi за трыста франкаў, а калi б ён вельмi пастараўся, яму б пэўна заплацiлi яшчэ дзвесце за спраўную работу.

Ён загугнявiў:

- Я прыйшоў па работу.

Святар быццам здзiвiўся. Ён спытаўся:

- Па якую работу?

Сабо разгублена вымавiў:

- Якую трэба зрабiць.

Тут святар павярнуўся i глянуў яму ў вочы:

- Вы хочаце ладзiць хоры ў маёй царкве?

Ад строгасцi плябана Марыцiма Тэадзюля Сабо пранялi дрыжыкi, i яму вельмi захацелася ўцячы. Але ён рахмана адказаў:

- Але, пане дабрадзею.

Святар склаў рукi на ёмiстым бруху i быццам здранцвеў ад здзiўлення:

- I гэта вы... вы... вы, Сабо... просiце мяне. Вы... адзiны бязбожнiк у маёй парафii... Але ж гэта будзе скандал, такi выбухне скандал! Ягамосць арцыбiскуп дасць мне вымову i, можа, нават перавядзе мяне адсюль.

Некалькi хвiлiн ён растрывожана пыхкаў, а пасля цiха сказаў:

- Я разумею, вам цяжка глядзець, як такую адказную працу будзе выконваць сталяр з суседняй парафii. Але я не магу зрабiць iнакш, прынамсi... ну не... гэта нельга... Вы не дасцё згоды, а без яе - нiколi.

Сабо разглядаў рады лаваў, якiя iшлi аж да самых дзвярэй. Чорт, а калi заменяць усё гэта?

I ён спытаўся:

- Што ж вам трэба? Скажыце.

Святар рашуча адказаў:

- Мне трэба ясны доказ вашай дабрамыснасцi.

Сабо прашаптаў:

- Я не супраць. Я не супраць, можа, i дамовiмся.

Плябан прапанаваў:

- Вы мусiце прылюдна прыняць прычасце на вялiкiм набажэнстве ў гэтую нядзелю.

Сталяр адчуў, што бялее, i, не адказаўшы, спытаўся:

- А лавы, iх таксама трэба аднаўляць?

Плябан цвёрда адказаў:

- Трэба, але пасля.

Сабо сказаў:

- Я не супраць, не супраць. Я ж не зацяты, я згодны з рэлiгiяй, чаму ж, што мне не даспадобы, дык гэта абрад, але ў гэтым выпадку я не буду сваволiць.

Манашкi злезлi з крэслаў i схавалiся за алтаром, яны слухалi, бледныя ад хвалявання.

Бачачы, што сiла на яго баку, святар зрабiўся раптам лагодны i прыязны:

- Добра, вельмi добра. Вось разумныя, неблагiя словы, паверце мне. Вы яшчэ самi ўбачыце.

Сабо сцiпла ўсмiхнуўся i спытаўся:

- Цi нельга трохi адкласцi гэтае прычасце?

Але святар зноў спахмурнеў:

- Перад тым, як даверыць вам работу, я хачу пераканацца ў вашым далучэннi.

I мякка дадаў:

- Прыходзьце да споведзi заўтра, бо трэба, каб вы спавядалiся, прынамсi, двойчы.

Сабо перапытаў:

- Двойчы?

- Але.

Святар усмiхаўся:

- Вы ж разумееце, што вам патрэбна грунтоўная чыстка, поўнае ачышчэнне. Значыць, буду чакаць вас заўтра.

Вельмi ўсхваляваны сталяр спытаўся:

- А дзе вы робiце гэта?

- У... у спавядальнi.

- У... той шафе, там у куце? Ведаеце... усё ў тым, што... ваша шафа не па мне.