— Пан Пранціш, карабель прыйшоў!
Дзяўчына шаптала ледзь чутна, але была не напалоханая, а напятая, як перад бойкай. З суседняга ложка прыўзняўся Лёднік.
— Здаецца, я нанач зачыняў дзверы…
Міхалішыўна моўчкі пакруціла ў пальцах шпільку — падобна, яна перастала баяцца злоснага доктара. Лёднік усміхнуўся.
— Ясна… Замкі для нас не перашкода. Дзе Батыста?
— Замкнуў мяне і пацягнуўся некуды са Шрэдэрам. Стары ісці не мог, дык двое слуг на насілках панеслі.
Вырвіч паглядзеў у вакно, дзе шэрае неба злівалася з морам і чарнелі на светлым пяску рыбацкія чаўны, быццам чыісьці самотныя сны. Ад прычалу, дзе стаяў карабель, да іх дома ішлі людзі… А вось і насілкі… Вяртаюцца галубочкі езуіцкія.
— Нам трэба паслухаць іх размову, — сурова сказаў Лёднік. Міхалішыўна на імгненне задумалася, потым матнула галавой, і яе чорныя валасы рассыпаліся па плячах — а пачцівая паненка абавязкова перацягнула б іх стужкай, мімаволі прыйшло ў галаву Пранціша.
— Пойдзем у мой пакой, там чутно і бачна ўсё, што робіцца ў зале, а яны звычайна там і перамаўляюцца. Толькі ціха…
Пранціш паспеў на хуткую руку зладзіць з вопраткі і футраў балваноў і сунуць пад коўдры, Лёднік пакруціў галавой, але не стаў высмейваць шкалярскія хітрыкі. Колькі разоў у Вільні, у доме з зялёнымі аканіцамі, прыходзячы будзіць студыёзуса Вырвіча, каб не спазніўся на заняткі, заспяваў вось такую імітацыю. Воўк кожны год ліняе, але нораву не мяняе.
У пакой актрысы слуцкага тэатра можна было прайсці толькі праз залу, дзе спыніўся Батыста — фактычна, апартаменты Раіны былі альбо гардэробнай, альбо катухом для прыслугі. Цеснавата і беднавата, з раскошы толькі маленькі срэбны збаночак для ўмывання, які глядзеўся зусім недарэчы побач з глінянай шчарбатай місай, як разбагацелы родзіч на хрэсьбінах у сваёй ушчэнт згалелай радні. Недарэчна выглядалі і клеткі са змеямі. Адна тварына, здаровая, зялёная, ляжала сабе, як п’яны млынар, а маленькая, чорная, якую Міхалішыўна звычайна насіла на шыі, злавесна соўгалася па сваёй турме, аж млосна рабілася ад ейных пруткіх рухаў.
— Туды станьце! — шапнула Міхалішыўна, і драгун з доктарам паслухмяна ўціснуліся справа ад дзвярэй у завешаную грубым выцвілым сукном нішу для адзення, якая замяняла шафу. Цяпер, нават калі б Батыста расчыніў раптоўна дзверы да сваёй наложніцы, заставалася надзея, што госці застануцца незаўважанымі. Але быў і яшчэ адзін сакрэт Міхалішыўны: у сцяне паміж дзвума бярвеннямі свяцілася пракалупаная шчыліна, з таго боку завешаная карункамі. Падобна, якраз пад абразам Маці Божай. Спрактыкаваная шпіёнка паўсюль знойдзе зручнае месца для асочвання.
Строі, яркія, стракатыя, прапахлыя экзатычнымі зёлкамі, былі прыдатныя для выступленняў, але стаяць, уткнуўшыся ў іх носам, не надта выгодна. Тым больш страшэнна хіліла ў сон: хоць кавы б глыточак… Пранціш здушыў пазяханне, уцягнуў носам саладкавата-ёлкі пах сукенкі… І чамусьці аж галава закруцілася, уявілася, што пад тканінай пругкае гарачае цела. Лёднік ткнуў драгуна ў бок: пачуліся галасы. Абодва шпегі прыпалі да шчыліны, а Раіна Міхалішыўна прыхінулася да дзвярэй.
Цяпер дом быў повен народу. Гаварылі па-італьянску, па-польску, па-беларуску. Двое слуг усадзілі Шрэдэра ў мяккі фатэль. Батыста пачакаў, пакуль застанецца са старым сам-насам.
— Я выканаў яшчэ адно заданне. Дапамог давезці золата, вось карабель, вось вы ў бяспецы… Вы абяцалі мне, што гэтае даручэнне будзе апошнім, і мне аддадуць, нарэшце, ліст. Але я пачаў ужо сумнявацца, ці ён у вас ёсць… Можа, вы мяне проста палохаеце, трымаючы за дурня?
— Гэты ліст? Мне яго сёння перадаў пасланец з Рыму… Вельмі цікавы змест, дарэчы.
Шрэдэр паказаў італьянцу пажаўцелы канверт, падпісаны дробным почыркам. Батыста глядзеў, нібыта зараз кінецца… Шрэдэр усміхнуўся і схаваў аркуш за пазуху.
— Не раю, спадар Манчыні… Прашу прабачэння, граф Батыста. Слабога старога вы, напэўна, адужаеце, але ж я не сам па сабе, вы і трох крокаў за парог гэтага пакою не ступіце. Ды й не варта недаацэньваць старую гадзюку, яна ўсё яшчэ можа ўджаліць.
Графа калаціла ад гневу і страху, рот яго перакрывіўся, быццам зараз разаб’е паралюш.
— Што вам яшчэ ад мяне трэба, гнюсныя стварэнні?
Шрэдэр глядзеў ласкава-ласкава, як на неразумнае немаўля.
— Вам нагадаць, спадар Манчыні, хто з нас аўтар гнюсных учынкаў, за якія ў любой дзяржаве вас павесяць?
Батыста рыпнуў зубамі. Ён быў на той стадыі злосці, калі загнаная котка гатовая кінуцца ў вочы сабаку-медыялану і дзёрці, і кусацца, не зважаючы на тое, што вораг непазбежна яе парве.
— Аддайце ліст!
— Толькі пасля таго, як золата апынецца на караблі і мы яго пералічым. Мала што магло знікнуць за доўгую дарогу… Гэта хутка, пан Батыста. Скрыні перанясуць ноччу, не прывабліваючы ўвагі.
Круглы твар італьянца зрабіўся пунсовым, незразумела, ці ад злосці, ці ад страху.
— Ну і пасля таго, як нашы спадарожнікі апынуцца таксама на караблі — у бяспечным для нас стане, — дадаў Шрэдэр, звузіўшы вочы і раптам страціўшы ўсю дабрэннасць. — Спадзяюся, вы зможаце напаіць пана Лёдніка і пана Вырвіча адпаведнымі парашкамі? Хлопчык, здаецца, закахаўся ў сіньёру. А вось доктара беражыцеся. Калі западозрыць… Я вас не абараню. А ўжываць грубыя гвалтоўныя метады супраць вартых і карысных людзей не хочацца.
Батыста пакланіўся. Ён паступова супакойваўся, на твары нават з’явілася з’едлівая ўсмешка.
— Пастараюся зрабіць усё, як найлепей.
— Ну і добранька… Вы ж егіпецкі жрэц, вам колькі, тры тысячы гадкоў? Будучыню прадказваеце, думкі бачыце, лыжкі позіркам згінаеце… Усемагутны вы чалавек, пан Батыста, аж страшна з вамі знаходзіцца ў адным пакоі простым смяротным. Што вам нейкі доктар!
Паздзекваўшыся над самазваным графам, езуіт пляснуў у ладкі, і адразу ж у пакой зайшоў здаравучы слуга, але які напэўна больш звык да вайсковага мундзіра, чым да лёкайскай курткі — аbeunt studia in mores, заняткі накладаюць адбітак на характар. Слуга абмерыў поглядам Батысту, ад чаго італьянец інстынктыўна адступіў падалей да сцяны, бо такім позіркам прыкідваюць, куды зручней усадзіць кінжал, але прыхадзень проста дапамог Шрэдэру падняцца.
Італьянец нерухома стаяў, ажно пакуль дзверы не зачыніліся і не сціхлі крокі на калідоры. Потым вызірнуў за дзверы, пераканаўся, што ніхто не падслухоўвае, асцярожна павярнуў ключ у замку і кінуўся да Міхалішыўны. Тая ледзь паспела ўсесціся ў крэсла з кніжкай лацінскіх вершаў і набыць засяроджаны выгляд.
— Не прыкідвайся, ведаю, што ўсё чула, пройда, — Батыста размаўляў з уяўнай жонкай зусім не так, як на людзях. — Зараз жа бяжы да гэтага дурня драгуна і запэўнівай, што страціла галаву ад кахання да яго, што я цябе за гэта заб’ю, і трэба неадкладна ўцякаць. Можаш выкрыць план езуітаў, што збіраюцца іх з доктарам атруціць. Што хочаш рабі — кладзіся пад яго, плач, ручкі цалуй — але каб узяў два мяхі, што ляжаць пад маёй буркай — ты ведаеш, дзе, і ехаў з імі ў карчму ля Ганевіч. Скажы, што гэта твой пасаг. Няхай рыцар цябе чакае, і з’едзеце вы з ім у шчаслівую будучыню. Схлусі пра сваякоў — ты ж графіня, прынцэса егіпецкая, а можа, я скраў цябе з палацу… Абяцай хоць трон плюс вернае каханне. Галоўнае — каб твой драгун адсюль непрыкметна з’ехаў з мяшкамі! А то скуру злуплю і ў куфар замкну не на два дні, а на дзесяць! Ты мяне ведаеш! Ну што стаіш, як намалёваная?
Батыста груба штурхануў Міхалішыўну, і тая выбегла за дзверы, кінуўшы перасцерагаючы позірк на нішу за фіранкай. Вырвіч з усяе моцы намагаўся не чхнуць, бо нейкая пушынка так і лезла ў нос. Але італьянец не збіраўся сыходзіць. Ён нешта мармытаў на роднай мове і зласліва падсмейваўся, і Вырвіч зразумеў, што ў пана ёсць яшчэ ў рукаве пара вострых стылетаў… Батыста высунуўся за дзверы:
— Джавані!
Лёднік і Пранціш асцярожна вярнуліся да плённага занятку падглядвання. Праз нейкі час прыбег чарнявы, як падгарэлы блін, італьянскі слуга мага, які ехаў з імі за фурмана вазка з дэкарацыямі і прыкідваўся, што ні зернейка не разумее па-тутэйшаму. Батыста пра нешта з ім загаварыў, злуючыся і хвалюючыся, Джаванні залапатаў у адказ, ківаючы галавой. Вырвіч са здзіўленнем пачуў у плыні слоў імёны князя Мікалая Рапніна і Міхайлы Разанцава, а таксама пана Рысі і Караля Радзівіла. А яшчэ Лёднік побач так напяўся, што, здавалася, зараз выскачыць з шафы, і Пранціш, папярэджваючы, сціснуў ягонае плячо. Сядзець тут, як двум шкалярам — дурноцце, вядома, але выяўляць сваю прысутнасць — яшчэ большае глупства.